Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΔΟΒΙΣΤΑΣ (14 ΙΟΥΛΙΟΥ 1907)

ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΠΟΥ ΣΥΝΤΑΡΑΞΑΝ ΤΑ ΔΑΡΝΑΚΟΧΩΡΙΑ

ΚΑΙ ΤΙΣ ΣΕΡΡΕΣ ΚΑΙ ΕΦΕΡΑΝ ΣΤΑ ΠΡΟΘΥΡΑ

ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΙΑ

«Στην ανατολική Μακεδονία η οργάνωση είχε στηριχθεί σε τοπικούς αρχηγούς στις Σέρρες, την Αλιστράτη και τη Ζίχνα, όπως ο Ζέρβας (Δούκας)»

Μ’ αυτές τις 20 λέξεις σκιαγραφείται ο Μακεδονικός Αγώνας, κατά το 1907 και το 1908, στην περιοχή των Σερρών στον 14^ο τ. της «Ιστορίας του ελληνικού έθνους».

Οι δυόμισι αυτές σειρές δεν μπορούν να «χωρέσουν» σ’ αυτό που έγραψε ο ηρωικός πρόξενος των Σερρών Αντώνιος Σακτούρης στα απομνημονεύματά του για τη θητεία του στη μαρτυρική πόλη των Σερρών:

«… Καθ’ όλην την τριετίαν, που έμεινα εκεί, δεν ενθυμούμαι να εκοιμήθην μίαν κάν νύκτα, χωρίς διακοπήν. Διότι ήρχοντο να μου αναγγείλουν ότι ο δείνα εδολοφονήθη, η τάδε συμπλοκή εγένετο, αυτός ο εμπρησμός ή εκείνη η λεηλασία. Ουδέ ώρα ανάπαυλα… Το προξενείο των Σερρών ήτο ουσιαστικώς σαν ένα αρχηγείον εις πολεμικόν μέτωπον και επεβάλλετο αδιάκοπος αγρυπνία».

Οι δυόμισι αυτές σειρές δεν συνάδουν με αυτό που έγραψε ο μητροπολίτης Δράμας και μετέπειτα Σμύρνης Χρυσόστομος σε αναφορά του προς το πατριαρχείο, αναφερόμενος στο ξεκλήρισμα της οικογένειας Κομπόκη στην Καλλιθέα Δράμας, κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού αγώνα:

«Το παρελθόν είναι σκοτεινή άβυσσος, το παρόν κοιλάς κλαυθμώνος, το μέλλον είναι αφεγγές και ασέληνον».

Η αντίφαση αυτή αποτελεί πρόκληση για έναν ερευνητή και ιστορικό, τη στιγμή μάλιστα που αποτελεί γέννημα θρέμμα μίας περιοχής για την οποία ο Σακτούρης έγραψε: «… αι Σέρραις υπήρξαν η αστείρευτος κρήνη του Ελληνικού φρονηματισμού της Ανατολικής Μακεδονίας. Δια τούτο ο Ελληνικός αυτός φάρος ήτο ο στόχος της Βουλγαρικής μανίας και ευνόητος η λύσσα, μεθ’ ής, θέλοντες να υπερισχύσουν οι Σχισματικοί, συμπεριφέροντο προς τας «Αθήνας της Μακεδονίας».

Η αντίφαση αυτή υπήρξε το ερέθισμα για τη συγγραφή του έργου που κρατάτε στα χέρια σας. Η ιδέα για την έκδοση του βιβλίου αυτού άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά το 1998 με την έκδοση, από το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα, του τρίτου τόμου της τριλογίας για το Μακεδονικό Αγώνα με τίτλο «Η τελευταία φάση της ένοπλης αναμέτρησης στη Μακεδονία (1907-1908)», που περιλαμβάνει 100 έγγραφα από το αρχείο του υπουργείου εξωτερικών της Ελλάδας, και ορισμένα από τα οποία αναφέρονται στη δράση των ανταρτικών ομάδων στην ανατολική Μακεδονία.

Η εξολόθρευση του αντάρτικου σώματος του καπετάν Μακούλη από τον οθωμανικό στρατό στις παρυφές του υψώματος της Παναγίας στη Δοβίστα ημέρα Σάββατο, στις 14 Ιουλίου του 1907 και η φοβερή μάχη που έδωσε ο Μητρούσης Γκογκολάκης την ίδια ημέρα στα Κάτω Καμενίκια, στις Σέρρες με όλη τη τουρκική φρουρά, έφεραν σε πολύ δύσκολη θέση τις ελληνικές προξενικές αρχές στις Σέρρες και τη Θεσσαλονίκη και απασχόλησαν την ελληνική διπλωματία καθ’ όλη τη διάρκεια του 1907. Όπως θα δούμε οι εξελίξεις υπήρξαν ραγδαίες, με εμπλοκή των μεγάλων δυνάμεων και με αφόρητες πιέσεις στην ελληνική κυβέρνηση να σταματήσει να υποστηρίζει τα αντάρτικα σώματα στη Μακεδονία. Απειλήθηκε η διακοπή των διπλωματικών σχέσεων του τότε Ελληνικού Βασιλείου με την Οθωμανική Αυτοκρατορία καθώς – εκτός των άλλων - οι Τούρκοι ιθύνοντες τρομοκρατούσαν τον ελληνικό πληθυσμό απειλώντας με σφαγές «τύπου Αρμενίας».

Η Υψηλή Πύλη επέδωσε διακοίνωση στην ελληνική κυβέρνηση (ουσιαστικά ήταν τελεσίγραφο πολέμου), ζήτησε την αποπομπή του Λάμπρου Κορομηλά από το προξενείο Θεσσαλονίκης και την απομάκρυνση του τότε μητροπολίτη Δράμας Χρυσόστομου, ενώ ο Αντώνιος Σακτούρης ζήτησε από το υπουργείο Εξωτερικών τη μετάθεσή του από το προξενείο Σερρών.

Η εξολόθρευση του ανταρτικού σώματος του καπετάν Μακούλη από τους Τούρκους, τον Ιούλιο του 1907 στη Δοβίστα, έγινε χωρίς λόγο και αιτία. Ήταν αποτέλεσμα μίας σειράς ατυχών αλλά και ανόητων ενεργειών. Ο Θεοδόσης Μπουμπούμης ή Γκοντότσιος είχε την ατυχία να βρεθεί σε μία πολύ δυσάρεστη θέση και από τη στιγμή εκείνη τα πράγματα πήραν το δρόμο τους. Ο Θεοδόσης, όπως και όλοι οι εμπλεκόμενοι στα γεγονότα της Δοβίστας, δεν ήταν σε θέση να συνειδητοποιήσουν εκείνη τη χρονική περίοδο ότι είχαν μπλεχτεί σε ένα πολιτικό και διπλωματικό κουβάρι, στο οποίο μετείχαν, εκτός της Υψηλής Πύλης και του Ελληνικού Βασιλείου και οι μεγάλες δυνάμεις, που θέλησαν να επιβάλουν το μεταρρυθμιστικό σχέδιο για τη Μακεδονία. Το φορτίο ήταν πολύ βαρύ για να το αντέξουν οι πλάτες των Δοβιστιανών.

Το καλοκαίρι του 1983 επέστρεψε από την Τσεχοσλοβακία, όπου ζούσε ως πολιτικός πρόσφυγας, η Βασιλική Μαμιάκα, κόρη του Φώτη Μαμιάκα και εγγονή του Νάσου Μαμιάκα, οι οποίοι φυλακίστηκαν για υπόθαλψη ανταρτικού σώματος μετά τα γεγονότα της 14^ης Ιουλίου του 1907. Η Βασιλική, 70 χρόνων τότε, μου εξιστόρησε τα γεγονότα μερικούς μήνες μετά την επιστροφή της από την Τσεχοσλοβακία,  όπως τα διέσωσε από αφηγήσεις της μητέρας της Δήμητρας Κανλή.

Το δημοσίευμά μου, εκείνη την εποχή, στο περιοδικό «Εμμανουήλ Παπάς» με τίτλο «Θεοδόσης Μπουμπούμης ή Γκοντότσιος, αγωνιστής ή προδότης;» προκαλεί την αντίδραση του γερο-Νίκου Γκιουζέλη, «του Θωμά ο πατέρας», όπως υπέγραφε, ο οποίος αν και παιδί τότε παρακολούθησε από το πατρικό του σπίτι την εξολόθρευση των παλικαριών του καπετάν Μακούλη στις πλαγιές του υψώματος της Παναγίας. Μας προέκυψε, δηλαδή, και αυτόπτης μάρτυρας 77 χρόνια μετά την αποφράδα ημέρα!

Λίγα χρόνια μετά ο Αθανάσιος Ξακουστός μου δείχνει τις σημειώσεις του και ένα σκαρίφημα της μάχης, όπως τις κατέγραψε από τον ίδιο τον Μπουμπούμη στα μέσα της δεκαετίας του ’30, όταν ο τραγικός πρωταγωνιστής αυτής της ιστορίας επέστρεψε για λίγο στο χωριό και ζούσε σε κατάσταση ένδειας.

Στο βιβλίο αυτό γίνεται μία προσπάθεια «αποκρυπτογράφησης» των επιστολών του προξένου των Σερρών Αντωνίου Σακτούρη προς το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών, που αφορούν τα γεγονότα της Δοβίστας τον Ιούλιο του 1907 αλλά και τις συνέπειες για τους κατοίκους του χωριού.

Επειδή τα δημοσιευμένα έγγραφα, που αφορούσαν την ανατολική Μακεδονία και τα γεγονότα της Δοβίστας ήταν ελάχιστα σε σχέση με τον όγκο των δημοσιευμένων επιστολών, χρειάστηκε να ανατρέξω στον ογκωδέστατο φάκελο των επιστολών του Σακτούρη προς το ελληνικό υπουργείο των Εξωτερικών κατά τη διάρκεια του 1907, τα αντίγραφα των οποίων βρίσκονται στο Μουσείο του Μακεδονικού Αγώνα, στις εφημερίδες της εποχής αλλά και στα γεγονότα  όπως τα κατέγραψε η συλλογική μνήμη των Δοβιστιανών που τα έζησαν και των απογόνων τους.

Η Δοβίστα υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα κέντρα οργάνωσης του Μακεδονικού Αγώνα στην ανατολική Μακεδονία, καθώς όπως θα δούμε υπήρξε κόμβος διακίνησης και αποθήκευσης όπλων και βέβαια καταφύγιο των ελληνικών ανταρτικών σωμάτων που δρούσαν στην περιοχή.

Μέσα από τις σελίδες αυτού του βιβλίου αναδεικνύονται ηρωϊκές μορφές της Δοβίστας, που έμειναν στην αφάνεια αν και διώχτηκαν και φυλακίστηκαν από τις οθωμανικές αρχές μετά το μακελειό στα υψώματα του ηρωϊκού χωριού, που εκτός των άλλων, έβγαλε από τα σπλάχνα του την αγνότερη και ανιδιοτελέστερη μορφή της επανάστασης του 1821, τον Εμμανουήλ Παπά.

ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

Από αριστερά, ο ιστορικός Χάρης Τσιρκινίδης, η αναπληρώτρια καθηγήτρια του Α.Π.Θ. Ευαγγελία Αμοιρίδου, ο συγγραφέας Βασίλης Κάρτσιος και ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Σπύρος Κουζινόπουλος.

Στο βήμα ο εκδότης Αντώνης Μαλλιάρης ο οποίος φιλοξένησε την εκδήλωση.

Ο συγγραφέας Βασίλης Κάρτσιος υπογράφει τα βιβλία του.

Η παρουσίαση του βιβλίου έγινε με συνεργασία των εκδόσεων Μαλλιάρης και Ερωδιός.