Η ΚΑΤΑΡΑ ΤΟΥ ΖΑΚ ΝΤΕ ΜΟΛΑΙ

Ο "κόκκινος διάβολος" της Αικατερίνης των Μεδίκων και το παλάτι του Κεραμεικού.

Του ΒΑΣΙΛΗ Σ. ΚΑΡΤΣΙΟΥ

booksonthesites.blogspot.com

Το παλάτι του Κεραμεικού από το Λούβρο.

Έχει αποδοθεί στον Georg Wilhelm Friedrich Hegel αλλά μάλλον δεν του ανήκει, τουλάχιστον στην κυριολεκτική του μορφή. Πρόκειται για το σύμπλοκο ιδεαλιστικό σχήμα «θέση – αντίθεση – σύνθεση», σύμφωνα με το οποίο δύο αντίθετα πράγματα (έννοιες, απόψεις, ιδεολογίες, θρησκείες κλπ.) πολεμούν το ένα το άλλο, μέχρι να ενωθούν και να δημιουργήσουν κάτι καινούργιο, ενίοτε εύκολα ελεγχόμενο και διαχειρίσιμο. Πολλές φορές η διαδικασία αυτή ολοκληρώνεται στη μηχανιστική της εκδοχή και δεν περνά στη διαλεκτική και συνάμα ουσιαστική φάση της. Δηλαδή, στην αρχέτυπη Πλατωνική έννοια της διαλεκτικής ως ολοκληρωμένη ενσωμάτωσή της, φύση και θέση, στο καινούργιο «όλον». Πρόκειται για ένα είδος ιδεολογικού format, όπου μπορεί κάποιος να «φορτώσει» τις αντιθέσεις, χωρίς τις αρχικές μονομέρειές τους.

Σαφώς και η διαλεκτική του Hegel έχει κοινά σημεία με την πλατωνική διαλεκτική. Τον όρο «διαλεκτική» τον επινόησε ο Πλάτων για να χαρακτηρίσει τη διδασκαλία των Ιδεών στη Φιλοσοφία. Για παράδειγμα, η αντίληψη του Πλάτωνα περί πραγματικότητας βρίσκεται μεταξύ όντος και μη όντος. Για τον Hegel η πραγματικότητα είναι σύνθεση μίας θέσης και μίας αντίθεσης. Βασική αρχή της Εγελιανής διδασκαλίας είναι ότι «παν το λογικόν είναι πραγματικόν και παν το πραγματικόν λογικόν».

Με δεδομένες τις άπειρες υπερβάσεις στην ανάλυση και ερμηνεία του έργου του Hegel, δεν θα μπορούσε σήμερα ούτε ο ίδιος να προσδιορίσει τη συνάφειά τους με αυτά που είχε εκδώσει, γράψει ή πει στις παραδόσεις του. Διότι ο Γερμανός φιλόσοφος ψέγεται ως υπεύθυνος (τι φταίει ο άνθρωπος;) και για τις αυτοκρατορικού τύπου γερμανικές ιδεοληψίες μετά το 1830, που στηρίχθηκαν στον παραλογισμό και τον αμοραλισμό της απόλυτης εξουσίας, στην ισοπέδωση και όχι στην ενσωμάτωση των αντιθέσεων. Συνεπώς, αν και πέθανε το 1831, ο ιδεαλισμός του Hegel θεωρήθηκε η γενεσιουργός αιτία που οδήγησε τη Γερμανία στον Κάιζερ και στον παραλογισμό του α΄ Π.Π., στον Χίτλερ και στην κόλαση του β΄ Π.Π. και γιατί όχι στην εποχή της Μέρκελ και του Σόιμπλε.

Αν τα παραπάνω έχουν κάποια δόση αληθείας, τότε γιατί κορυφαίοι Μαρξιστές διαμόρφωσαν τον τρόπο σκέψης τους από το έργο του Hegel, (στη διαλεκτική, τη λογική, την ιστορία της φιλοσοφίας), που επηρέασε ακόμη και τους Μαρξ και Ένγκελς; Ίσως γιατί ενστερνίστηκαν τη ρήση του Γερμανού στοχαστή ότι «η πιο πρόσφατη φιλοσοφία είναι το αποτέλεσμα όλων των προηγούμενων φιλοσοφιών και πρέπει συνεπώς να περιέχει τις αρχές όλων τους». Μα, αυτή ακριβώς είναι η πεμπτουσία του σχήματος «θέση – αντίθεση - σύνθεση». Άλλωστε, το έργο του Μαρξ δεν είναι τίποτα άλλο από μία ριζική κριτική της φιλοσοφίας που προέκυψε από το «σύστημα» Hegel, αλλά και των διάφορων ερμηνειών που δόθηκαν από Μεταεγελιανούς στοχαστές. Ο Μαρξ δεν στέκεται στην ερμηνεία του κόσμου, ενδιαφέρεται πρώτιστα να τον αλλάξει.

Διαλεκτική για τον Hegel δεν είναι μέθοδος για τη σύλληψη – ερμηνεία του κόσμου, αλλά είναι ο νόμος που δεσπόζει του κόσμου. Πλάτων και Hegel είναι Ιδεαλιστές. Ο Μαρξ και ο Λένιν υποστήριξαν μία μη ιδεαλιστική διαλεκτική. Έτσι μας προέκυψε ο διαλεκτικός υλισμός του Λένιν. Με τον όρο «Υλισμός» (Materialismus), Μαρξ και Ένγκελς δεν εννοούσαν με κανένα τρόπο τον φυσικό ή επιστημονικό προσδιορισμό. Εκείνο που τους ενδιέφερε ήταν να δείξουν την αντίθεσή τους προς τον Ιδεαλισμό του Hegel. Τελικά, μοιάζει να έχουν βγει όλα από την ίδια μήτρα. Η αντίθεση από τη θέση! Παρ’ όλα αυτά πρόκειται για μία βολική αφαιρετική ανάλυση, που αφήνει απ’ έξω βασικές συνιστώσες του πραγματικού κόσμου, και κυρίως αγνοεί τη διαχρονική παρουσία της χρηματοπιστωτικής Διεθνούς, που πιθανόν βρίσκεται πίσω από όλες τις ιδεολογικές τερατογενέσεις, με πρόσχημα είτε τον Χεγκελισμό είτε τον Μαρξισμό.

ΕΝΑΣ ΚΟΣΜΟΣ ΜΕΣΩ ΠΡΟΒΟΛΩΝ

Η ετεροχρονισμένη φόρτιση, που προκύπτει από την ιστορική προβολή παρελθόντων γεγονότων ιδεολογιών και ιδεών, ταλανίζει με απολύτως υποκειμενικό τρόπο τη σκέψη και τις ενέργειες του ανθρώπου ανά τους αιώνες. Σύμφωνα με τη «Θέαση» του Ιωάννη Κομμά «καθώς γνωρίζουμε τον κόσμο μέσω προβολών, απομακρυνόμαστε όλο και περισσότερο από τη δυνατότητά μας να βλέπουμε σφαιρικά, με την οποία είμαστε εκ φύσεως προικισμένοι… Τόσο δυνατά μας έχει επιβληθεί η διαιρετική παιδεία, τόσο έχουμε υποβληθεί στη μαγεία της, που φτάσαμε στους τελευταίους αιώνες κάποιοι από μας να θεωρούμε την αντικειμενική γνώση και αίσθηση εφικτές, τρέξαμε να τις κατακτήσουμε επειγόντως».

Αυτός ο «υποκειμενισμός» είναι δυνατόν να εκδηλωθεί και με πολύ κοινότυπα πράγματα. Σε κάθε περίπτωση, το θεωρητικό υπόστρωμα εμφανίζεται αφού προηγηθεί διάρρηξη των σχέσεων με το περιεχόμενο της θρησκείας και τις οντολογικές εκφάνσεις της. Μαρξιστική θεωρία δεν θα υπήρχε αν ο Μαρξ, από την εφηβεία του σχεδόν, δεν είχε αποκηρύξει τις συμβατικές απόψεις για τη θρησκεία, με αποτέλεσμα τη δημιουργία μίας ιδεολογίας με καθαρά αθεϊστικά χαρακτηριστικά. Βεβαίως, ούτε ο Marx πρωτοτύπησε στην εποχή του καθώς σαγηνεύτηκε από τα νεανικά χρόνια από την πανθεϊστική – αλλά στην ουσία της αθεϊστική – φιλοσοφία του Hegel.

Δεν ήταν τυχαίο, λοιπόν, ότι παγκόσμιες και περιφερειακές συρράξεις ξεκίνησαν μέσα από τα διαχρονικά γεωγραφικά όρια των γερμανικών φυλών και της μεταγενέστερης γερμανο-πρωσικής αυτοκρατορίας. Ούτε, βεβαίως, το γεγονός ότι οι γερμανικές μυστικές υπηρεσίες έστειλαν τον Λένιν στην Αγία Πετρούπολη για τη λεηλασία της Ρωσικής Αυτοκρατορίας και την εξουδετέρωση του μεγάλου αντιπάλου εξ ανατολών. Διότι εκτός από την αθεϊστική μαγιά απαιτούνται και εμφύλιες καταστάσεις. Για παράδειγμα, η πρώτη προσπάθεια των μπολσεβίκων για την κατάληψη της εξουσίας στην τσαρική Ρωσία το 1905 είναι πανομοιότυπη με την Κομμούνα του 1871 στο Παρίσι, μετά την ήττα της Γαλλίας στο γαλλοπρωσικό πόλεμο 1870-1871. Μπορεί ο Marx να ήταν, κατά τον Engels, «ο μέγας άνθρωπος που προσέφερε για πρώτη φορά επιστημονική βάση στο σοσιαλισμό», αλλά οι σοσιαλιστές – κομμουνιστές δεν θα παίρναμε όρκο ότι χρησιμοποίησαν «επιστημονικά» εργαλεία για την επικράτησή τους.

Ποιόν να κατηγορήσουμε, λοιπόν, τον Marx ή τον Hegel ο οποίος απέρριψε την έννοια του Βιβλικού Θεού ως υπερβατικό όν, και θεοποίησε τον ανθρώπινο πνεύμα οδηγώντας το στην αλαζονεία; Κανέναν από τους δύο. Απλώς, ο Hegel επανέφερε στο προσκήνιο το ιδεολογικό format, κατά το οποίο «φορτώνει» κάποιος τις αντιθέσεις, χωρίς τις αρχικές μονομέρειές τους. Δηλαδή, διατύπωσε και αυτός, με τα δεδομένα της εποχής του, το σύμπλοκο ιδεαλιστικό σχήμα σύμφωνα με το οποίο έννοιες, απόψεις, ιδεολογίες κλπ πολεμούν το ένα το άλλο μέχρι να ενωθούν και να δημιουργήσουν κάτι καινούργιο.

Εάν η «ένωση» αυτή είναι εκ των πραγμάτων ανέφικτη, τότε ο αντικειμενικός σκοπός είναι η καταστροφή της «μονομέρειας» και η δημιουργία ενός καινούργιου ελεγχόμενου «όλου». Αυτό αποτελεί, στις μέρες μας, την αιχμή του δόρατος του παγκόσμιου νεοταξικού σχεδιασμού, κάτι ανάλογο με τη Λενινιστική - Σταλινική προσπάθεια μπολσεβικοποίησης, ή την αντίστοιχη του Χίτλερ ναζιστικοποίησης της Ευρώπης. Δηλαδή, αυτή η «μονομέρεια» με την οποία ο Marx αντιμετώπισε τη θρησκεία έγινε αιτία της καταστροφής κάθε άλλης διακριτής «μονομέρειας» σε εθνικό, πολιτιστικό και φιλοσοφικό επίπεδο.

Την ίδια μονομέρεια και κακεντρέχεια απέναντι στη θρησκεία είχε και ο Sigmund Freud, ο οποίος τα θεωρούσε όλα αυτά αντανάκλαση του «εξευγενισμένου σεξουαλικού ενστίκτου», μία εξιδανικευμένη libido. Ο Freud ασχολήθηκε, μεταξύ άλλων, με την ψυχολογία των μαζών και χαρακτήριζε τη θρησκεία «αυταπάτη και ομαδικό παραλήρημα», ενώ παραλλήλιζε τις θρησκευτικές ιδέες με τις παραληρητικές εξάρσεις των ψυχοπαθών! Αν βρισκόταν πυκνά συχνά με τους ψυχοπαθείς, φυσικό ήταν να τα βλέπει όλα υπό το πρίσμα του ψυχιατρικού ασύλου. Τελικά Marx και Freud, εβραϊκής καταγωγής και οι δύο, απλώς διακωμώδησαν τη θρησκεία μέσα σε μία Χριστιανική Ευρώπη και όλα τα υπόλοιπα αποτελούν, μέχρι και τη σημερινή εποχή των μεγάλων μεταναστεύσεων, τα απόνερα αυτής της μονομέρειάς τους. Τουτέστιν, κανείς τους δεν παραλλήλισε, για παράδειγμα, τις πολιτικές ιδέες και τις ιδεολογικές «μονομέρειες» με τις παραληρητικές εξάρσεις των ψυχοπαθών, αν και τέτοιες εξάρσεις εμφανίζονται ακόμη και σήμερα στον πολιτικό και κομματικό στίβο αλλά και στο δημόσιο λόγο γενικότερα.

Η φωτιά έκαιγε δύο ημέρες αφήνοντας ανέπαφη μόνο τη λιθοδομή του παλατιού.

Ο ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΔΙΑΒΟΛΟΣ

Οι κήποι του Κεραμεικού απέναντι από το παλάτι του Λούβρου, και κάποιες αψίδες με κίονες, είναι ότι έχει απομείνει από το παλάτι του Κεραμεικού, μία μοναρχική και αυτοκρατορική κατοικία, (από τον Ερρίκο 4^ο έως και τον Ναπολέοντα τον 3^ο), που άρχισε να χτίζει το 1564 η χήρα του Ερρίκου του 2^ου, η Αικατερίνη των Μεδίκων στη δεξιά όχθη του Σηκουάνα. Το όνομα του ανακτόρου προήλθε από τα κεραμοποιεία που υπήρχαν σ’ εκείνη την τοποθεσία. Αρχιτέκτονας αυτού του αριστουργήματος ήταν ο Φιλμπέρ ντε λ’ Ορμ. Το παλάτι επεκτάθηκε με τέτοιο τρόπο ώστε συνδέθηκε με το παλάτι του Λούβρου με μία μεγάλη γαλαρία κατά μήκος της όχθης του Σηκουάνα, σχηματίζοντας μία τεράστια πρόσοψη μήκους 266 μέτρων.

Τη Γαλλία την κυβερνούσε ουσιαστικά η Αικατερίνη των Μεδίκων, η βασιλομήτωρ, η οποία ήταν βασίλισσα της Γαλλίας την περίοδο 1547-1559, και έκανε κουμάντο όταν ανέβαιναν στο θρόνο οι φιλάσθενοι γιοί της. Ο σύζυγος Ερρίκος ΙΙ τραυματίστηκε θανάσιμα στο κεφάλι σε μία κονταρομαχία το καλοκαίρι του 1559 και πέθανε από σηψαιμία αρκετές ημέρες αργότερα. Οι Μέδικοι, εβραϊκής καταγωγής κατά τον αποκρυφιστή Γκενόν, κυριάρχησαν στην οικονομική, πολιτική και καλλιτεχνική ζωή της Φλωρεντίας και της Ιταλίας από τον 15^ο έως τον 18^ο αιώνα, ως τραπεζίτες και πολιτικοί αλλά και χρηματοδότες καλλιτεχνών και επιστημόνων. Ο Τζοβάνι ντι Λορέντσο ντε Μέντιτσι έγινε μάλιστα …Πάπας ως Λέων Ι΄ το 1513. (“À propos des Bourbons, savez-vous que les Médicis étaient d’origine juive ? Ils descendaient, comme le nom l’indique d’ailleurs, d’une famille de médecins juifs établis à Florence”. René Guénon, Correspondance avec Vasile Lovinescu, non publié, 1934-1940, Le Caire, 10 Novembre 1936).

Η συνθήκη ειρήνευσης του Saint – Germain εκείνης της περιόδου είχε βάλει τέλος σε μία τριετία φοβερών εμφυλίων πολέμων μεταξύ Καθολικών και Προτεσταντών, αλλά η ειρήνη αποδείχθηκε επισφαλής. Η παρουσία των Προτεσταντών στη βασιλική Αυλή σόκαρε τους φανατικούς Καθολικούς. Στις 24 Αυγούστου 1572 ξεκίνησε η σφαγή των Προτεσταντών από το Παρίσι και συνεχίστηκε για πολλές ημέρες σε πολλές επαρχιακές πόλεις.

«Αυτό το συμβάν των θρησκευτικών πολέμων είναι αποτέλεσμα ενός σύνθετου πλέγματος παραγόντων, τόσο θρησκευτικών και πολιτικών όσο και κοινωνικών. Είναι αποτέλεσμα των στρατιωτικών και πολιτικών διενέξεων της γαλλικής αριστοκρατίας μεταξύ των καθολικών και των προτεσταντών, κυρίως η διαμάχη μεταξύ των φατριών των Guise και των Châtillon-Montmorency. Είναι το αποτέλεσμα μίας άγριας λαϊκής αντίδρασης, υπερ-καθολικής και εχθρικής προς την βασιλική πολιτική κατευνασμού. Αντικατοπτρίζει επίσης τις διεθνείς εντάσεις μεταξύ των βασιλείων της Γαλλίας και της Ισπανίας, που ενισχύονταν από τις εξεγέρσεις (Προτεσταντικές) στις Κάτω Χώρες. Για μεγάλο χρονικό διάστημα, η παραδοσιακή ιστοριογραφία απέδιδε στον βασιλιά Charles IX και στη μητέρα του, Αικατερίνη των Μεδίκων, τις βασικές ευθύνες της σφαγής. Ελλείψει πηγών, οι απόψεις των ιστορικών διίσταντο για καιρό για τον ακριβή ρόλο του Στέμματος. Σήμερα, ισχυρίζονται ότι η βασιλική διαταγή αφορούσε μόνον τους στρατιωτικούς ηγέτες της φατρίας των Προτεσταντών. Από το πρωινό της 24^ης Αυγούστου, ο Charles IX είχε διατάξει την άμεση παύση των δολοφονιών αλλά το μένος των ανθρώπων (καθολικών) ήταν τέτοιο που δεν κατάφερε να αποτρέψει τη σφαγή». (Le massacre de la Saint-Barthélemy, fr.wikipedia.org).

Αν και η Αικατερίνη των Μεδίκων εγκαταστάθηκε στο παλάτι του Κεραμεικού πριν ολοκληρωθούν οι εργασίες κατασκευής του, η παραμονή της εκεί κράτησε μικρό χρονικό διάστημα. Σύντομα εμφανίστηκε στους κήπους του Κεραμεικού ο «κόκκινος διάβολος», η στοιχειωμένη μορφή του πρωτοπαλίκαρου της (Ζαν ο Γδάρτης!)  στον οποίο είχε αναθέσει την εξόντωση των πολιτικών της αντιπάλων. Ο Ζαν όμως είχε την ατυχία να γνωρίζει πολλά από τα μυστικά της Αικατερίνης. Ανέθεσε, λοιπόν, σε κάποιον Νεβίλ να σκοτώσει τον Γδάρτη, όπερ και εγένετο στους κήπους του Κεραμεικού. Κατά μία άλλη εκδοχή το δαιμονικό στοίχειωνε το παλάτι πριν εγκατασταθεί εκεί η βασίλισσα. Και στις δύο όμως εκδοχές το κόκκινο διαβολάκι είχε προφητεύσει στη βασίλισσα ότι θα πεθάνει κοντά στο Saint-Germain. Το παλάτι του Κεραμεικού ανήκε στην ενορία του Σεν Ζερμαίν! Η Αικατερίνη τα μάζεψε άρον – άρον και έφυγε από το παλάτι αλλά τελικά δεν τη γλύτωσε. Το 1589 που πέθανε, τα μάτια της τα έκλεισε ένας Βενεδεκτίνος μοναχός ονόματι Laurent de Saint-Germain!

Όλα αυτά αποκτούν ξεχωριστό ενδιαφέρον αν εντρυφήσουμε στα βιογραφικά στοιχεία μίας περίεργης προσωπικότητας του 18^ου αιώνα, του κόμη του Sant - Germain. Ακριβώς την ίδια περίοδο που άρχισε να εμφανίζεται στη δυτική βιβλιογραφία – ιστοριογραφία ο μύθος του “L’ homme rouge”.  Να τι γράφει η εγκυκλοπαίδεια Britannica:

 «Κόμης του Σεν – Ζερμαίν, (γεννήθηκε το 1710 – πέθανε 27 Φεβρουαρίου 1784(;), στο Σλήσβιχ(;), τυχοδιώκτης του 18^ου αιώνα, γνωστός ως «ο άνθρωπος – θαύμα».

Για το πραγματικό του όνομα ή την καταγωγή του και τον τόπο γέννησής του, τίποτα δεν είναι τεκμηριωμένα γνωστό. Η κοινή αντίληψη είναι ότι ήταν ένας Εβραίος από την Πορτογαλία. Υπήρξε μουσικός συνθέτης και ένας ικανότατος βιολιστής. Η περιεκτική γνώση του στην ιστορία όπως και η ευρυμάθειά του ως χημικός, στην οποία βασίστηκε και η φήμη του, υπήρξαν από πολλές πλευρές αξιοθαύμαστες. Προσποιούταν ότι γνώριζε το μυστικό για να εξαλείφει τις ατέλειες των διαμαντιών και να μετατρέπει τα μέταλλα.

Ο Σεντ Ζερμαίν αναφέρεται σε ένα γράμμα του Horace Walpole, (σ.σ: Οράτιος ή Όρας Γουόλπολ, Άγγλος ιστορικός, πολιτικός και αρχαιολόγος, σύγχρονος του Σεντ Ζερμαίν,) ότι το 1743 βρισκόταν στο Λονδίνο και ότι είχε συλληφθεί ως κατάσκοπος των Ιακωβιτών, (σ.σ.: πολιτικό κίνημα για την αποκατάσταση του βασιλιά Ιακώβου Β΄ της Αγγλίας και των κληρονόμων του Οίκου των Στιούαρτ στους θρόνους της Αγγλίας της Σκωτίας και της Ιρλανδίας, από το 1688 έως το 1746), και τελικά απελευθερώθηκε. Στη Γαλλική Αυλή, όπου εμφανίστηκε το 1748, άσκησε για καιρό ιδιαίτερη επιρροή και χρησιμοποιήθηκε σε μυστικές αποστολές από τον Λουδοβίκο τον 15^ο. Αλλά, έχοντας επέμβει στη διαμάχη μεταξύ της Αυστρίας και της Γαλλίας, υποχρεώθηκε τον Ιούνιο του 1760, λόγω της εχθρότητας του Δούκα του Choiseul, να μετακινηθεί στην Αγγλία. Εμφανίζεται να κατοικεί στο Λονδίνο για ένα ή δύο χρόνια, αλλά το 1762 βρισκόταν στην Αγία Πετρούπολη στη Ρωσία και συνελήφθη ως πρωταγωνιστής στη συνωμοσία εναντίον του Τσάρου Πέτρου του 3^ου τον Ιούλιο του ιδίου έτους, ένα σχέδιο που ανέδειξε την Μεγάλη Αικατερίνη τη 2^η στο ρωσικό θρόνο.

Έπειτα πήγε στη Γερμανία, όπου, σύμφωνα με τα «Αυθεντικά Απομνημονεύματα» του τυχοδιώκτη κόμη ντι Καλιόστρο, (σ.σ.: Κόμης Αλεσάντρο ντι Καλιόστρο, ψευδώνυμο του αυτοαποκαλούμενου μάγου και αποκρυφιστή Γκιουζέπε Μπάλσαμο, γνωστού στη Γαλλία ως Ιάκωβος Μπάλσαμο (1743-1795)), υπήρξε ο ιδρυτής του ελευθεροτεκτονισμού και μύησε τον Καλιόστρο σ’ αυτήν την αδελφότητα. Επέστρεψε ξανά στο Παρίσι από το 1770 έως το 1774, και αφού σύχνασε σε αρκετές γερμανικές Αυλές, εγκαταστάθηκε σε έπαυλη στο Schleswig-Holstein, όπου μαζί με τον ιδιοκτήτη της περιοχής Charles of  Hesse αφιερώθηκαν μαζί στη μελέτη των «μυστικών» επιστημών. Πιθανόν, πέθανε στο Σλίσβιχ το 1784, αν και λέγεται ότι εθεάθη στο Παρίσι το 1789».

Από την εποχή της Αικατερίνης των Μεδίκων και μετά, το κόκκινο δαιμονικό εμφανιζόταν, μέσα σε μία κόκκινη λεπτή ομίχλη, πριν συμβούν τα χειρότερα σε πολλούς ενοίκους του Κεραμεικού. Το βράδυ πριν την αυτοκτονία του Ερρίκου IV, πριν τον θάνατο του Λουδοβίκου XVI, τον είδε και η Μαρία Αντουανέτα, αλλά και ο Ναπολέων πριν το Βατερλό διότι και ο Μέγας Ναπολέων στο παλάτι του Κεραμεικού κατοικούσε μετά από μία εκτεταμένη ανακαίνιση και αποκατάσταση του τεράστιου οικοδομήματος.

Το παλάτι του Κεραμεικού «επέζησε» το 1792 από την επίθεση του παρισινού όχλου, (όχι όμως και η Ελβετική Φρουρά), «γλύτωσε» με μικρές ή μεγάλες καταστροφές στις επαναστάσεις του 1830 και του 1848, και τελικά πυρπολήθηκε κατά τη διάρκεια της τελευταίας φάσης καταστολής της κομμούνας του Παρισιού  (26 Μαρτίου – 28 Μαΐου 1871). Μία ολιγομελής ομάδα εξτρεμιστών Κομμουνάρων κατέκαψαν με «βόμβες» πετρελαίου και υγρής πίσσας μία τεράστια δομημένη επιφάνεια. Η φωτιά έκαιγε για δύο ημέρες (23-24 Μαΐου). Ο κόκκινος διάβολος εμφανίστηκε για τελευταία φορά μέσα από τους πυκνούς καπνούς. Υπενθυμίζουμε ότι το 1865 είχε ιδρυθεί η Α΄ Διεθνής και το 1867 ο Μαρξ έγραψε τον 1^ο τόμο του Κεφαλαίου. Βεβαίως, ο Μαρξ φρόντισε να «καρπωθεί» την Κομμούνα του Παρισιού: «Η πάλη της εργατικής τάξης με την τάξη των κεφαλαιοκρατών και με το κράτος της μπήκε σε νέα φάση χάρη στον παρισινό αγώνα. Όποια κι αν είναι η άμεση έκβαση της υπόθεσης έχει πια κερδηθεί ένα καινούριο σημείο αφετηρίας κοσμοϊστορικής σημασίας». Η ιστορική έρευνα, όμως, έχει δείξει ότι την Κομμούνα του 1871 την έκαναν κυρίως οι αστοί επαγγελματο-βιοτέχνες του Παρισιού και ότι το «προλεταριάτο» ήταν εκείνη την εποχή μειοψηφία.

Το περίφημο Hôtel de Ville, το δημαρχείο του Παρισιού,
όπως είναι σήμερα μετά την ανακατασκευή του από την
ολοκληρωτική καταστροφή του 1871.

Εκτός από το παλάτι του Κεραμεικού, έγιναν στάχτη και αποκαϊδια και άλλα εμβληματικά κτίρια του Παρισιού όπως το κτίριο του δημαρχείου, το περίφημο Hôtel de Ville, μαζί με τα δημοτολόγια 4 αιώνων! Η κατασκευή του Δημαρχείου είχε ολοκληρωθεί το 1628 από τον Ιταλό αρχιτέκτονα Ντομίνικο ντε Κόρτονα, τον διάσημο Μποκαντόρ. Μέχρι τον 19^ο αιώνα η πλατεία του Δημαρχείου ήταν γνωστή ως Place de Grève, επειδή ήταν κοντά στις όχθες του Σηκουάνα. Τι δεν είδαν τα «μάτια» του Hôtel de Ville. Το βράδυ της 23^ης Ιουνίου, την παραμονή του θερινού ηλιοστασίου, οι Παριζιάνοι συγκεντρώνονταν γύρω από μία φωτιά για να γιορτάσουν τη γιορτή του Αγίου Ιωάννη. Τη φωτιά την άναβε ο μονάρχης. Λαϊκές δοξασίες ανέφεραν ότι την παραμονή της γιορτής του Αγίου Ιωάννη οι γάτες έπαιρναν μέρος σε μία τερατώδη συνάντηση μαγισσών με το διάβολο, και για το λόγο αυτό πετούσαν μέσα στη φωτιά ένα σάκο που περιείχε μερικά ζωντανά αιλουροειδή.

Η Place de Grève ήταν όμως και το σημείο όπου εκτελούνταν οι άνθρωποι με διαφόρους ευρηματικούς τρόπους. Αποκεφαλισμοί, κρεμάλες, στην πυρά ή βασανίζονταν στον «τροχό», διαμελίζονταν ή πέθαιναν από πνιγμό κλπ. Παροιμιώδης έμεινε η φράση του Ρομπέρ – Φρανσουά Νταμιέν, ο οποίος αποπειράθηκε το 1757 να δολοφονήσει τον Λουδοβίκο XV μ’ ένα σουγιά! Αν και ο βασιλιάς δεν έπαθε τίποτα, ο Νταμιέν καταδικάστηκε με τις διατάξεις για τους τυραννοκτόνους σε θάνατο δια διαμελισμού. Όταν έμαθε την απόφαση αναφώνησε: «Αναμένεται μία πολύ δύσκολη ημέρα», "La journée sera rude"! Πριν εκτελεστεί πέρασε του Χριστού τα Πάθη: Συνέθλιψαν τα πόδια του με ένα μηχανισμό που τον ονόμαζαν «μπότες», τον βασάνισαν με καυτούς πείρους, το χέρι που κρατούσε τον σουγιά το έκαψαν με θειάφι, λειωμένο κερί, λειωμένο μόλυβδο και έριξαν βραστό νερό στις πληγές του. Μετά από όλα αυτά τον έδεσαν από τα τέσσερα άκρα του σε τέσσερα άλογα και τον διαμέλισαν. Τον κορμό του σώματος που απέμεινε το έκαψαν στην πυρά και σκόρπισαν τις στάχτες. Το Hôtel de Ville ξανακτίστηκε μεταξύ του 1873 και του 1883, σε αντίθεση με το παλάτι του Κεραμικού που έμεινε «κουφάρι» για 11 χρόνια και μετά οι ιθύνοντες πούλησαν και τις πέτρες του!

Αποκλειστικές εικόνες από το εσωτερικό του παλατιού του Κεραμεικού
πριν οι εξτρεμιστές Κομμουνάροι το μετατρέψουν σε στάχτες και αποκαΐδια.

Η ΚΑΤΑΡΑ ΤΟΥ 1314

Μετά το Συνέδριο της Βιέννης το 1814, η νικημένη και ταπεινωμένη Ναπολεόντεια Γαλλία επέστρεψε στα σύνορα του 1789 και ταυτοχρόνως έγινε η παλινόρθωση του Οίκου των Βουρβόνων με τον Λουδοβίκο ΙΗ΄ βάσει του κληρονομικού δικαιώματος. Λουδοβίκο καρατόμησαν οι επαναστάτες το 1789 και Λουδοβίκος τους προέκυψε και πάλι μετά από 25 χρόνια, έστω και με τη χορήγηση της La Charte, δηλαδή του Γαλλικού Συντάγματος! Προς τι το μίσος και ο αλληλοσπαραγμός τόσων ετών;  Ποιοι ήταν οι δύο από τους 4 που τα επέβαλαν όλα αυτά; Ο πολλά βαρύς υπουργός Εξωτερικών της Αυστρίας Μέττερνιχ και ο βασιλιάς της Πρωσίας Φρειδερίκος Γουλιέλμος Γ΄.

Το 1824 ο Λουδοβίκος ΙΗ΄ πέθανε άτεκνος και τον διαδέχθηκε, βάσει του κληρονομικού δικαιώματος ο αδελφός του Κάρολος σε ηλικία 66 ετών. Αυτή η ιστορία με το κληρονομικό δικαίωμα άρχισε να εκνευρίζει και πάλι τους Παριζιάνους. Αλλά η δυσαρέσκεια προέκυψε κυρίως από έναν άλλο λόγο. Ο Κάρολος αποδόμησε τελείως το νόημα και την ιστορική σημασία της Γαλλικής Επανάστασης θεσπίζοντας διατάξεις αποζημιώσεων για τις περιουσίες που είχαν λεηλατηθεί και κατασχεθεί – ή «απαλλοτριωθεί» αν θέλετε – το 1789, αλλά και κατά την πρώτη αυτοκρατορική περίοδο του Ναπολέοντα. Μάλιστα, οι αποζημιώσεις θα έπρεπε να καταβληθούν σε όλους όσους είχαν χαρακτηριστεί «εχθροί της επανάστασης»! Τότε για ποιο λόγο «δούλευαν» επί χρόνια οι γκιλοτίνες στο Παρίσι; Και δεν έφτανε μόνον αυτό. Ο Κάρολος επέβαλε τη θανατική ποινή σε όσους βεβήλωναν τη Θεία Ευχαριστία ή Θεία Κοινωνία, γεγονός που θεωρήθηκε ότι πριμοδοτούσε την Καθολική Εκκλησία και παραβίαζε τις αρχές της θρησκευτικής ελευθερίας. Και πάλι η γνωστή θανάσιμη αντιπαλότητα Καθολικών και Προτεσταντών 300 χρόνια μετά την Αικατερίνη των Μεδίκων.

Ο Κάρολος έκανε ό,τι ήταν ανθρωπίνως δυνατόν για να προκαλέσει την εξέγερση και να βάλει τον Οίκο των Βουρβόνων στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας. Το 1830 διέλυσε το Κοινοβούλιο, επέβαλε λογοκρισία, απαγόρευσε το δικαίωμα του εκλέγεσθαι σε μεγάλη μερίδα της μεσαίας αστικής τάξης κλπ. Η εξέγερση κράτησε τρεις ημέρες (27-29 Ιουλίου 1830) και στην γαλλική ιστοριογραφία έμεινε ως η Ιουλιανή Επανάσταση ή Trois Glorieuses. Το μεσημέρι της τρίτης ημέρας οι επαναστάτες κατέλαβαν το παλάτι του Κεραμεικού και άρχισαν να πίνουν κρασί από τα κελάρια του. Λίγο νωρίτερα είχαν καταλάβει και το παλάτι του Λούβρου. Το απόγευμα «έπεσε» και το Hôtel de Ville, το Δημαρχείο. Για μία ακόμη φορά οι Παριζιάνοι εξεγέρθηκαν για να ρίξουν ένα βασιλιά και να φέρουν έναν άλλο, τον Λουδοβίκο Φίλιππο του Οίκου της Ορλεάνης, ο οποίος «έβαλε τα ρούχα του αλλιώς» και κυβέρνησε ως συνταγματικός μονάρχης. Δηλαδή, δεν ήθελαν τον Φίλιππο, δεν ήθελαν τον Λουδοβίκο και τους προέκυψε Λουδοβίκος – Φίλιππος.

Στα αυτιά του Καρόλου ηχούσε, 516 χρόνια μετά, η βροντερή φωνή του ήρωα του Αγίου Ιωάννη της Άκρας Ζακ Ντε Μολαί, ο οποίος πριν η φωτιά εξαϋλώσει το σώμα του κάλεσε με τη βροντερή φωνή του τον Πάπα Κλήμη και τον βασιλιά Φίλιππο να παρουσιαστούν στη δικαιοσύνη του Θεού, μέσα σε 40 ημέρες ο πρώτος και μέσα στο χρόνο ο δεύτερος. Έτσι και έγινε. Και οι δύο ήταν νεκροί μέχρι τις 29 Νοεμβρίου του 1314. 

Στις 11 Μαρτίου του 1314 οι εκπρόσωποι της παπικής ιεροεξεταστικής επιτροπής του Πάπα Κλήμη του Ε΄ και του βασιλιά Φίλιππου του Ωραίου αποφάσισαν τον δια πυράς θάνατο του 22^ου και τελευταίου Μεγάλου Μάγιστρου του Ναού των Ιπποτών Ζακ Ντε Μολαί (Jacques de Molay) και του διοικητή της Νορμανδίας Γοδεφρίδου Ντε Σαρναί (Geoffroy de Charnay), με την κατηγορία της αιρετικής στάσης και της ανήθικης συμπεριφοράς. Οι ιεροεξεταστές είχαν αποσπάσει, με φρικτά βασανιστήρια, 207 ομολογίες Ναϊτών για το μεγάλο μυστικό του Τάγματος του Ναού. Οι αποκαλύψεις εκείνης της εποχής οδήγησαν τον Robert Ambelain στο συμπέρασμα ότι, με κάλυμμα την επίσημη δομή και λειτουργία του Τάγματος των Ναϊτών, λειτουργούσε μέσα σ’ αυτό, σε ανώτατο ιεραρχικό επίπεδο, μία μυστικιστική εταιρεία με απόκρυφους Μάγιστρους και εσωτεριστικές διδασκαλίες. Έγραψε ο Ambelain: «Ανάμεσα στο πλήθος, χωρισμένοι σε μικρές ομάδες, τα μέλη της αδελφότητας των λιθοξόων και των ξυλουργών, με μία λέξη των Τεκτόνων, που ήταν οι προστατευόμενοι των Ιπποτών του Τάγματος του Ναού, άκουσαν τα λόγια του Μολαί. Κι ήταν γι’ αυτούς μία διαταγή και μία ελπίδα. Η ιδέα της εκδίκησης πέρασε στους αιώνες. Τρεις φορές η δυναστεία του βασιλιά έσβησε με τρεις αδελφούς. Οι CAPETIENS με τον Λουδοβίκο τον Ι΄, τον Φίλιππο τον Ε΄ και τον Κάρολο τον Δ΄. Οι VALOIS με τον Φραγκίσκο τον Β΄, τον Κάρολο τον Θ΄ και τον Ερρίκο τον Γ΄. Οι BOURBONS με τον Λουδοβίκο τον ΙΣΤ΄, τον Λουδοβίκο τον ΙΗ΄ και τον Κάρολο τον Ι΄. Το 1358 ξεσπάει η Ζακερί. Στα επόμενα τριάντα χρόνια αγρότες και τεχνίτες, οδηγημένοι απ’ τον Ζακ BONHOMME, πολεμούν εναντίον των ευγενών και του βασιλιά προλογίζοντας έτσι τη Μεγάλη Επανάσταση των Ιακωβίνων του 1789. Ο Ζακ BONHOMME άρχισε την εκδίκηση του Ζακ Ντε Μολαί. Κι ένα πρωινό του Γενάρη του 1793, από τον Πύργο του Ναού, ξεκίνησε ο εικοστός δεύτερος διάδοχος του Φιλίππου του Ωραίου για το τελευταίο ταξίδι του».

Απεικόνιση του συγκροτήματος Λούβρου - Κεραμεικού από τον17ο αιώνα.

ΟΙ ΠΕΦΩΤΙΣΜΕΝΟΙ ΤΗΣ ΒΑΥΑΡΙΑΣ

Η Ιουλιανή Επανάσταση ήταν μία «σικάτη» εξέγερση. Οι καταστροφές και οι λεηλασίες ήταν ελάχιστες στα περισσότερα αριστουργηματικά κτίρια της Γαλλικής πρωτεύουσας. Ίσως γιατί εκείνη τη χρονιά, τον Νοέμβριο του 1830, πέθανε ξεχασμένος σε ένα μικροσκοπικό κρατίδιο της Πρωσίας σε ηλικία 83 ετών ο ιδρυτής και αρχηγός των «Πεφωτισμένων της Βαυαρίας», ο Άνταμ Βαϊσχάουπτ. Ο πάνσοφος αυτός Βαυαρός έγινε καθηγητής Θρησκευτικού Δικαίου, σε ηλικία 20 ετών, στο πανεπιστήμιο του Ίνγκολσταντ, έδρα ενός γνωστού κολλεγίου Ιησουϊτών. Δέκα χρόνια πριν ξεσπάσει η Γαλλική Επανάσταση του 1789, ο Βαϊσχάουπτ, ίδρυσε μία μυστική εταιρεία, εν πολλοίς στα πρότυπα των Ταγμάτων των Ιησουιτών του 16^ου αιώνα, η οποία εξαρθρώθηκε από τη Βαυαρική αστυνομία σε μία εποχή που ξεφύτρωναν σαν μανιτάρια οι Στοές, οι Μυστικές Εταιρείες, οι Εσωτερικοί Κύκλοι κλπ. Η Βαυαρία και όλη η Γερμανία τη «γλύτωσε» τότε τη …γαλλική επανάσταση. Θα την πληρώσουν τη νύφη, όμως, αργότερα πολλοί άλλοι.

Γράφει ο Βέρνερ Γκέρσον: «Οι πεφωτισμένοι της Βαυαρίας είχαν σαν απώτερο σκοπό να ξαναφέρουν τον άνθρωπο στη φυσική του κατάσταση, καταργώντας την ιδιοκτησία, τη θρησκεία και την ηθική. Πρώτα να καταστραφούν τα πάντα, συστηματικά, ώστε να μπορέσει στη συνέχεια ν’ αναδιοργανωθεί μία κοινωνία αταξική. Στις σημειώσεις του Βαϊσχάουπτ ανακαλύφθηκε μία φράση που αργότερα ξανασυναντά κανείς λέξη προς λέξη στα κείμενα του Μπακούνιν: “Πρέπει να καταστρέψουμε τα πάντα, τυφλά, έχοντας μόνον ένα πράγμα στο μυαλό μας: να καταστρέψουμε όσο γίνεται περισσότερα, όσο γίνεται πιο γρήγορα”».

Και συνεχίζει ο Γκέρσον: «Με δύο λόγια, ο Βαϊσχάουπτ έσπειρε τον σπόρο απ’ όπου θα βλάσταιναν αργότερα οι Μπαμπέφ, Μπουαναρότι, Ελισαίος Ρεκλύς, Μπακούνιν, Κροπότκιν, Ζαν Γκράβ και, πιό έμμεσα, ο Μπλάνκουϊ, ο Τρότσκυ, ο Λένιν».

Γι’ αυτόν τον τελευταίο έγραψε ο Niall Ferguson, μεταξύ πολλών άλλων, στο πολύκροτο έργο του για τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο:

«…Ο Λένιν, αν όχι για οτιδήποτε άλλο, ήταν κάτι παραπάνω από μεθυσμένος με τις δυνατότητες του τρόμου. Τον Αύγουστο του 1918, τηλεγράφησε στον Τρότσκι: “Θα έπρεπε να πούμε (στους διοικητές του Κόκκινου Στρατού) ότι από εδώ και πέρα εφαρμόζουμε το μοντέλο της Γαλλικής Επανάστασης και δικάζουμε, ακόμα και εκτελούμε τους ανώτερους διοικητές αν δείξουν απροθυμία και αποτύχουν στην αποστολή τους”. Την ίδια στιγμή, προέτρεψε τον προϊστάμενο του Κόμματος στο Σαράτσοφ, να σκοτώσει “συνωμότες και αναποφάσιστους χωρίς να ρωτήσει κανέναν ή να μην ακολουθήσει καμία ηλίθια γραφειοκρατία”».

Τον Μάρτιο του 1916 ο Καρλ Λήμπνεχτ ίδρυσε το κίνημα των «Σπαρτακιστών» στη Γερμανία, τον προπομπό του γερμανικού κομμουνιστικού κόμματος. Ήταν η εποχή που οι γερμανικές μυστικές υπηρεσίες με τον αρχιπράκτορα του «συστήματος» Πάρβους σχεδίασαν την αποστολή του Λένιν και των συνεργατών του στη Αγία Πετρούπολη, για να τελειώνουν με τον τσάρο και την παρέα του. Σε μία πρώτη ανάγνωση η υιοθέτηση του ονόματος του Σπάρτακου θα έμοιαζε ως φυσιολογική, και ήταν, αλλά από άλλη σκοπιά. «Σπάρτακος» ήταν η κωδική ονομασία του Βαϊσχάουπτ στους «Πεφωτισμένους της Βαυαρίας».

Θα ήταν αφέλεια να αναζητήσουμε ιστορικά τεκμήρια για αυτή τη συνάφεια. Η μυητική διαδικασία ανά τους αιώνες δεν αφήνει ίχνη συσχέτισης. Τα γεγονότα όμως; Τον Ιανουάριο του 1919, ξεσπά στη ρημαγμένη, πεινασμένη και καθυποταγμένη Γερμανία η εξέγερση των Σπαρτακιστών. Παρά τις αρχικές επιτυχίες, η εξέγερση καταπνίγεται στο αίμα. Κάρλ Λήμπνεχτ και Ρόζα Λούξεμπουργκ εκτελούνται με συνοπτικές διαδικασίες. Η Ρόζα είχε γλυτώσει από τη «δοκιμή» του 1905 στη Ρωσία. Στη Γερμανία όμως εκείνη την περίοδο τους την είχαν στημένη. Ο στρατηγός Λούντεντορφ κατάλαβε την εγκληματική του αφέλεια να στείλει τον Λένιν στη Ρωσία, και προετοίμασε τους στρατιωτικούς διοικητές και τους «μαχητές» του Τευτωνικού Τάγματος και της «Αγίας Δόξας». Όπως άφησε να εννοηθεί στην «Απολογία» του, περίμενε τη «χολέρα» να έρθει και δυτικά!

ΥΣ.: Κάτι απροσδιόριστο κυκλοφορεί ανά τους αιώνες στην Ευρώπη, διαμορφώνει τις εξελίξεις και το παγκόσμιο ολιγαρχικό σύστημα πολιτικής επιβολής και οικονομικής εξουσίας.

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ: Τα ονόματα σκοπίμως αναγράφονται άλλοτε με λατινικούς και άλλοτε  με ελληνικούς χαρακτήρες.

Η ΔΟΒΙΣΤΑ ΣΤΟ ΤΙΜΑΡΙΩΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ

Η σταδιακή διαμόρφωση της γενέτειρας του Ήρωα και εθνικού ευεργέτη του 1821 Φιλικού Εμμανουήλ Παπά από τα μέσα του 15^ου αιώνα.

Του ΒΑΣΙΛΗ Σ. ΚΑΡΤΣΙΟΥ

booksonthesites.blogspot.com

Από την επίσημη επίσκεψη του προέδρου της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλου
στη Δοβίστα, στις 3 Δεκεμβρίου 2017, στο ετήσιο Μνημόσυνο του Εμμανουήλ Παπά.

Η ιστορική έρευνα έχει δείξει ότι η δημιουργία πολλών οικισμών κατά τη διάρκεια της πρώιμης περιόδου της οθωμανικής επικυριαρχίας είναι άμεσα συνδεδεμένη με το διοικητικό – φορολογικό σύστημα των τιμαρίων και των βακουφιών. Στο πλαίσιο αυτού του συστήματος δεκάδες οικισμοί μικρών αγροτικών κλήρων στη Μακεδονία εγκαταλείφθηκαν οριστικά, ή κατοικήθηκαν και πάλι κατά περιόδους, έως το τέλος του 18^ου αιώνα, όταν άρχισε να οριστικοποιείται το κοινοτικό σύστημα της ύστερης τουρκοκρατίας.

Κατά τη διάρκεια του 15^ου και 16^ου αιώνα, το τιμαριωτικό σύστημα στην  ανατολική Μακεδονία έχει στον πυρήνα του τα χαρακτηριστικά του συστήματος δουλοπαροικίας στις χώρες της Δύσης, και κυρίως στην Αγγλία και τη Γαλλία, με κυρίαρχο το στοιχείο της υψηλής κατά κεφαλή φορολόγησης. Στις περισσότερες των περιπτώσεων, είναι πολύ δύσκολο να ταυτίσουμε τους κατοίκους των τότε τιμαρίων με τη σημερινή πληθυσμιακή σύνθεση των κοινοτήτων, ακόμη κι αν έχουμε τον πλήρη κατάλογο των οθωμανικών φορολογικών κατάστιχων. Αυτό θα μπορούσε να γίνει, στη βάση τεκμηρίων, μόνο μετά τον 17^ο και 18^ο αιώνα.

Κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας η θέση του κάθε χωριού, μέσα στο διοικητικό και φορολογικό σύστημα του οθωμανικού κράτους, ήταν διαφορετική. Το πρόβλημα είναι ότι το σύστημα αυτό δεν ήταν ενιαίο σε όλη την επικράτεια της τότε οθωμανικής αυτοκρατορίας, αλλά ούτε και παρέμεινε το ίδιο σε όλο το διάστημα της οθωμανικής επικυριαρχίας. Οι ιστορικοί έχουν εντοπίσει τα προβλήματα αυτά, κυρίως από τις κωδικοποιήσεις των διαφορετικών φορολογικών νόμων σε κάθε περιοχή.

Επειδή για την περιοχή των Σερρών δεν υπάρχει παρόμοια έρευνα, θα προσπαθήσουμε να προσδιορίσουμε την κατάσταση με βάση μια σχετική μελέτη, (Φορολογικές κατηγορίες των χωριών της Θεσσαλονίκης κατά την τουρκοκρατία), του διαπρεπούς ιστορικού μας Βασίλη Δημητριάδη, ο οποίος ερεύνησε σε ποια κατηγορία ανήκε το κάθε χωριό της περιοχής της Θεσσαλονίκης, που εκείνη την εποχή περιελάμβανε τοποθεσίες της Χαλκιδικής, του Κιλκίς, της Βέροιας και των Γενιτσών. Δηλαδή, ποια χωριά είχαν ενταχθεί στο τιμαριωτικό σύστημα, ποια είχαν μετατραπεί σε βακούφια και ποια είχαν ιδιαίτερη μεταχείριση εξαιτίας κάποιων διακεκριμένων υπηρεσιών που προσέφεραν στο οθωμανικό κράτος. Όπως τονίζει, ο Δημητριάδης, το δυσκολότερο πρόβλημα είναι ο προσδιορισμός των μεταβολών που έχει υποστεί ένα χωριό, μεταπηδώντας από τη μία κατηγορία στην άλλη.

 

Τμήμα της πλατείας μετά την επικάλυψη του χειμάρρου (λάκκος), που χώριζε
τον οικισμό σε δύο τμήματα μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 1930.

Η ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ

Τι σημαίνει όμως τιμαριωτικό σύστημα; Με λίγα λόγια, είναι ένα σύστημα βασισμένο στην αγροτική οικονομία, στο οποίο τα νοικοκυριά, μέσα από την παραγωγή μικρών αγροτικών κλήρων, θα έπρεπε να βγάλουν τα προς το ζην, να δώσουν την επικαρπία στον τιμαριούχο και να ανταποκριθούν στους εξοντωτικούς φόρους του οθωμανικού κράτους.

Η εφαρμογή του τιμαριωτικού συστήματος για την περιοχή της Θεσσαλονίκης προσδιορίστηκε στα τέλη του 14^ου αιώνα, γύρω στα 1394. Επειδή η περιοχή των Σερρών έπεσε στα χέρια των Οθωμανών στα 1383, θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι η εφαρμογή του τιμαριωτικού συστήματος χρονικά συμπίπτει και στις Σέρρες την ίδια περίπου περίοδο. Αλλά η πόλη των Σερρών κατακτήθηκε από τον Γαζή Εβρενός Μπέη, πριν ακόμα ιδρύσει την πόλη των Γενιτσών. Το βακούφι του Γαζή Εβρενός Μπέη ήταν σε έκταση περισσότερα από 1.200 τετραγωνικά χιλιόμετρα από τα Γενιτσά μέχρι τη Θεσσαλονίκη. Συνεπώς, η πιο ασφαλής εκτίμηση είναι ότι το τιμαριωτικό σύστημα εφαρμόστηκε στην περιοχή των Σερρών μετά την άλωση της Θεσσαλονίκης το 1430.

Με τα δεδομένα αυτά μπορούμε να προσδιορίσουμε την πρώτη εικόνα του οικισμού μεταξύ του 1430 και του 1455, με την εμφάνιση της Δοβίστας στο φορολογικό κατάστιχο ΤΤ3 του 1454/55. Σύμφωνα με μία πληροφορία που διέσωσε ο Αθανάσιος Ξακουστός από το αρχείο του γραμματέα της Κοινότητας το 1930, ο Κωνσταντίνος Βοζάνης είχε προσδιορίσει την ίδρυση του τιμαρίου στα 1443. Δυστυχώς, ο Ξακουστός δεν μπόρεσε να διασώσει στοιχεία για τις βιβλιογραφικές πηγές που χρησιμοποίησε ο Βοζάνης.

Οι τιμαριούχοι προσδιόριζαν τα δικαιώματά τους με τα μπεράτια, τα διοριστήρια έγγραφα είτε του Σουλτάνου, είτε άλλων ανώτερων αξιωματούχων του κράτους. Στο φορολογικό κατάστιχο ΤΤ3 αναγράφεται καθαρά ότι η Δοβίστα ήταν τιμάριο του Ισά, γιού του Μουσά Οκτσί, με σουλτανικό μπεράτι. Τα τιμάρια ήταν μικρές ιδιοκτησίες φεουδαλικού τύπου, που δίνονταν κυρίως στους σπαχήδες του οθωμανικού στρατού ως ανταμοιβή για τις υπηρεσίες τους, συνήθως μετά από την κατάληψη μίας πόλης. Επίσης, τιμαριούχοι ήταν και μερικές άλλες κατηγορίες προνομιούχων όπως οι καδήδες, δηλαδή οι δικαστές.

Γράφει ο Απόστολος Βακαλόπουλος: «Οι γαζήδες, οι λεγόμενοι αγωνιστές της πίστης, καταλάμβαναν δικαιωματικά τις γαίες των Βυζαντινών, ή ο ίδιος ο σουλτάνος, ή οι μπέηδες τις μοίραζαν στους κυριότερους αρχηγούς γαζήδες. Επρόκειτο για γαίες με ορισμένη έκταση, γνωστές ως τιμάρια, με ανακλητό δικαίωμα, αλλά είχαν τα χαρακτηριστικά της φεουδαρχικής οργάνωσης. Οι ιδιοκτήτες των τιμαρίων «οι timar-erleri, όπως αναφέρονται στα παλαιά οθωμανικά χρονικά, ή timar-sipahiler αργότερα, έπαιρναν φόρους από τους υποτελείς τους και τους στρατολογούσαν. Τα τιμάρια είχαν ετήσιο εισόδημα από 2-3.000 ακτσέδες (άσπρα) ως 19.999. Όσες γαίες απέδιδαν περισσότερα, ως 99.000 ακτσέδες, ονομάζονταν ζιαμέτια και οι κάτοχοί τους ζαϊμηδες».

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Η Δοβίστα ήταν πράγματι μία πολύ μικρή ιδιοκτησία και αυτό προκύπτει τόσο από την πληθυσμιακή σύνθεση, (21 οικογένειες, δύο ανύπαντροι και 6 χήρες), όσο και από τη συνολική επικαρπία του τιμαριούχου που ήταν, για το 1454/55, 2.728 άσπρα. Η παραγωγή εκείνης της χρονιάς απέφερε στον τιμαριούχο 36 kile, (βασική μονάδα μέτρησης όγκου), σιτάρι, 3 kile όσπρια, 20 kile (1 μόδιος = 513,12 Kg) βρώμη, 2 kile διάφορα βότανα, σίκαλη, καρύδια, κεχρί, ελιές, βαμβάκι, λινάρι, σταφύλια και εισόδημα από μερικά γουρούνια και αιγοπρόβατα. Ιδιαίτερα αναφέρεται το εισόδημα από τις 3 μουριές και τις 8 καρυδιές, που ήταν 95 άσπρα. Δηλαδή, και στη Δοβίστα παρατηρούμε την κλασσική αγροτική οικονομία της εποχής εκείνης στην ανατολική Μακεδονία, που βασιζόταν κυρίως στην παραγωγή δημητριακών και στην αμπελοκαλλιέργεια, καθώς και στην παραγωγή των απαραίτητων πρώτων υλών για την υφαντουργία, όπως το λινάρι και το βαμβάκι.

Για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης, στα φορολογικά κατάστιχα ΤΤ 167 (1530/31) και ΤΤ 403 (1527/28) του 16^ου αιώνα, τα οποία δημοσίευσε το 1995 η Ευαγγελία Μπαλτά στο βιβλίο της «Τα βακούφια των Σερρών και της περιοχής της», το χωριό Sarmisaklu, δηλαδή η Πεντάπολη, ήταν βακούφι του Βαγιαζήτ του 2^ου, είχε 325 οικογένειες και ετήσιο εισόδημα 34.006 άσπρα. Στο φορολογικό κατάστιχο ΤΤ3 του 1454/55, το χωριό Sarmucaklu εμφανίζεται με 185 οικογένειες και είναι τιμάριο. Δηλαδή, ένα τιμάριο θα μπορούσε να αφαιρεθεί από τον τιμαριούχο και να δοθεί σε ένα αγροτικό ή αστικό βακούφι. Τον 16^ο αιώνα η πλειονότητα των βακουφιών των Σερρών ήταν αστικά βακούφια, δηλαδή οι κάτοχοί τους είχαν εισοδήματα από καταστήματα, εργαστήρια, σπίτια, οικόπεδα κλπ.

Ο Άνω Βουρός, όπως ήταν στις δύο πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα.

Όπως, εύκολα γίνεται κατανοητό η οικονομία της Δοβίστας κινούνταν στο πλαίσιο ενός μικρού οικογενειακού αγροκτήματος. Αυτή την εποχή φορολογικές μονάδες ήταν τα σπίτια (hane), οι οικογένειες των οικισμών, δηλαδή τα πληθυσμιακά μεγέθη συγκροτούνται με βάση πόσες φορολογικές μονάδες υπάγονται στο τιμάριο. Για παράδειγμα, όπως έγραψε ο Τάσος Καραναστάσης, οι Μουσουλμάνοι των Σερρών κατανέμονται σε 494 νοικοκυριά, δηλαδή οικογένειες με ενήλικο άρρενα για αρχηγό, και 70 χήρες, δηλαδή οικογένειες με αρχηγό χήρα, ενώ τον χριστιανικό πληθυσμό αποτελούν 500 νοικοκυριά και 235 χήρες. Όπως δείχνουν τα ονόματα των Χριστιανών, είναι σχεδόν όλοι Έλληνες το γένος.

Το φορολογικό κατάστιχο ΤΤ 7 του 1478/79 δυστυχώς είναι ανέκδοτο, αλλά το μελέτησε, από τα οθωμανικά αρχεία της Κωνσταντινούπολης, και ο Κωνσταντίνος Μουστάκας. Σε εισήγησή του σε διεθνές συνέδριο στις Σέρρες, μεταξύ άλλων, παρουσίασε και έναν συγκριτικό πίνακα με αναλυτικά πληθυσμιακά δεδομένα των πόλεων Σερρών και Ζίχνας και των σαντζακιών Σερρών, Ζίχνας και Κετσισλίκ, μεταξύ των δύο φορολογικών κατάστιχων ΤΤ3 και ΤΤ7. Παρά τις εμφανιζόμενες διαφοροποιήσεις στον αριθμό των νοικοκυριών, των ανύπαντρων και των χηρών, το γενικό σύνολο των φορολογικών μονάδων ταυτίζεται σχεδόν απόλυτα. Το 1454/55 έχουμε 11.824 νοικοκυριά και το 1478/79 έχουμε 11.775. Δηλαδή μέσα σε μία 25ετία παρατηρείται μία μείωση κατά 49 νοικοκυριά.

Τα τιμάρια με εισόδημα από 20.000 ως 99.999 άσπρα το χρόνο, τα ζεαμέτια (ze’amet) ήταν ελάχιστα. Τέτοια μπεράτια δίνονταν σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Η Δοβίστα δεν θα μπορούσε να ανήκει σε περισσότερα από ένα τιμάρια, διότι συνέβαινε και αυτό. Ένα χωριό μπορούσε να ανήκει σε περισσότερα από ένα τιμάρια. Να έδινε, δηλαδή, εισόδημα, σε περισσότερους από έναν τιμαριούχους. Ή αρκετές φορές, τα χωριά ενός τιμαρίου βρίσκονταν σε τελείως διαφορετικές περιοχές, σε άλλο σαντζάκι. Η κατάργηση των τιμαρίων τελικά επήλθε πολύ αργότερα, το 1831.

Ήδη, μετά τη σαρωτική του εκστρατεία του 1385, ο Μουράτ Α΄ εγκατέστησε τουρκικούς πληθυσμούς από την περιοχή του Σαρουχάν της Μ. Ασίας, (τους γνωστούς Γιουρούκους), στις περιοχές των Σερρών, του Αξιού, του Λαγκαδά, του Αβρέτ Χισάρ, του Μπογντάν και της Βόρειας Χαλκιδικής. Ένα δεύτερο κύμα Τούρκων εποίκων εγκατέστησε, μετά το 1394, και ο Βαγιαζίτ ο Α΄. Καταλαβαίνει κανείς τις ασφυκτικές συνθήκες που δημιουργήθηκαν σε όλη αυτή την περιοχή, για τους χωρικούς των τιμαρίων και των βακουφιών.

Αυτή την περίοδο, δεν παρατηρούνται σημαντικές αυξομειώσεις του πληθυσμού των χωριών του τιμαριωτικού συστήματος και των βακουφίων. Οι συνθήκες διαβίωσης, και οι πάγιοι και έκτακτοι φόροι που επέβαλε το οθωμανικό κράτος στους χωρικούς, κυρίως μέχρι την αποτυχημένη προσπάθεια για την κατάληψη της Βιέννης το 1683, ανάγκαζε πολλούς να εγκαταλείπουν τα χωριά με κατεύθυνση προς τα αστικά κέντρα ή να αναζητούν οικισμούς, που είχαν φοροαπαλλαγές λόγω των ιδιαίτερων υπηρεσιών που παρείχαν, κυρίως προς τον οθωμανικό στρατό, όπως η παραγωγή ξυλοκάρβουνου, ή τα μεταλλεία αργύρου και σιδήρου.

 

Ο κλασσικός τύπος της οικίας με τη λιθοδομή του ισογείου
και τον συνδυασμό ξύλου και πηλού για τον όροφο.
Μετά τη βουλγαρική κατοχή 1941-1944 και τη φρενίτιδα του
εμφυλίου πολέμου, στη δεκαετία του 1950 τα περισσότερα σπίτια
της Δοβίστας ήταν σε πολύ κακή κατάσταση. 

ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ

Κατά τον 17^ο και 18^ο αιώνα έχουμε μία σημαντική μεταβολή, που οδήγησε στη διαμόρφωση των κοινοτήτων, όπως τις γνωρίζουμε στην ύστερη περίοδο της τουρκοκρατίας. Από τον 17^ο αιώνα, φορολογική μονάδα δεν αποτελεί πλέον η οικογένεια, η κατοικία, το hane, αλλά το χωριό. Το οθωμανικό κράτος αναγνωρίζει ως φορολογικά υπόχρεο συνολικά το χωριό, του οποίου οι κάτοικοι καθίστανται συνυπεύθυνοι για την καταβολή των φορολογικών τους υποχρεώσεων.

Αυτό το γεγονός οδηγεί σε σημαντικές εξελίξεις. Αρχίζει η ομογενοποίηση κάποιων κοινοτήτων, (όπως η Δοβίστα), καθώς οι πλουσιότεροι αναγκάζονται να πληρώνουν πολλές φορές και το μερίδιο των φτωχών, γιατί το κράτος απαιτεί το ποσό στο ακέραιο. Σε αντίθετη περίπτωση οι συνέπειες επί της κεφαλής όλων. Ταυτόχρονα, όμως, αυτή η νέα κατάσταση οδήγησε και στη δημιουργία των μεγάλων τσιφλικιών, διότι πολλά χωριά τα εγκατέλειπαν οι κάτοικοί τους λόγω αδυναμίας να αποπληρώσουν τους υπέρογκους τόκους των δανείων που έπαιρναν για την πληρωμή των φορολογικών τους υποχρεώσεων. Τις ιδιοκτησίες τους τις εκχωρούσε το κράτος στους δανειστές τους ή σε όποιον πλήρωνε τα ανάλογα ποσά που συνήθως αντιστοιχούσαν στους φόρους ενός έτους.

Όπως έγραψε ο Δημητριάδης, η αντιμετώπιση των ραγιάδων από το οθωμανικό κράτος κατά σύνολα, είτε χωριά ήταν αυτά, είτε ομάδες χωριών, είτε τέλος ολόκληρες διοικητικές περιοχές, δηλαδή ναχιγιέδες και καζάδες, ασφαλώς βοήθησε να αναπτυχθεί η κοινοτική αυτοδιοίκηση κατά την εποχή της τουρκοκρατίας. Βέβαια, η οριστική διαμόρφωση αυτού του νέου κοινοτικού συστήματος επί τουρκοκρατίας έγινε μετά το 1850 με την εφαρμογή του Τανζιμάτ, ενός μεταρρυθμιστικού διοικητικού προγράμματος του οθωμανικού κράτους.

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ: Η ΜΗΤΕΡΑ ΤΩΝ ΜΑΧΩΝ

Για να μην επιστρέψουμε στην Ελλάδα της Μελούνας

Του ΒΑΣΙΛΗ Σ. ΚΑΡΤΣΙΟΥ

booksonthesites.blogspot.com

Τα υψώματα της Μελούνας από το μοναστήρι της Παναγίας Ολυμπιώτισσας σε λόφο πάνω από την Ελασσόνα. Από τον αυχένα της Μελούνας κατέβηκαν οι οπλίτες των ελληνικών μεραρχιών στις 6 Οκτωβρίου 1912 προς την Τσαριτσάνη, που μόλις διακρίνεται στο βάθος αριστερά.

Η μάχη της Μελούνας (17-18 Απριλίου 1897), στην τότε οροθετική γραμμή του Βασιλείου της Ελλάδος και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αποτέλεσε το προοίμιο για την καταστροφική ήττα στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897. Η ορεινή διάβαση της Μελούνας στα νοτιοδυτικά του Κάτω Ολύμπου, με υψόμετρο 540 μ., σχηματίζεται από τον ορεινό όγκο του Μενεξέ (868 μ.) από τα βόρεια και του υψώματος Μελούνα (563 μ.) από τα νότια. Αυτός ο αυχένας χωρίζει την πεδιάδα της Ελασσόνας από την πεδιάδα του Πηνειού ποταμού, και την εποχή εκείνη ήταν ουσιαστικά η μόνη πιθανή δίοδος προς τη Μακεδονία, όπως βεβαίως και την περίοδο των βαλκανικών πολέμων 1912-1913.

Τον Οκτώβριο του 1912 οι όροι είχαν αντιστραφεί. Τώρα 2 τουρκικές μεραρχίες έπρεπε να αντιμετωπίσουν 5 άρτια οργανωμένες ελληνικές μεραρχίες, οι άνδρες των οποίων ρίχτηκαν στον αγώνα για την απελευθέρωση της Μακεδονίας ψυχή τε και σώματι. Το γαϊτανάκι της εμπλοκής των βαλκανικών δυνάμεων με την οθωμανική αυτοκρατορία είχε αρχίσει στις 30 Σεπτεμβρίου, με την ταυτόσημη διακοίνωση που επέδωσαν ταυτόχρονα οι κυβερνήσεις Σερβίας, Βουλγαρίας και Ελλάδος προς τον πρέσβη της Τουρκίας στη χώρα τους, με αίτημα την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων που προέβλεπε η συνθήκη του Βερολίνου (1878-1880) για τους χριστιανικούς πληθυσμούς. Στις 4 Οκτωβρίου 1912, Σερβία και Βουλγαρία κήρυξαν τον πόλεμο στην Τουρκία.

Λίγες ημέρες πριν, η Τουρκία είχε κατασχέσει όλα τα ελληνικά πλοία που βρίσκονταν στα λιμάνια της, ύψωσε σ’ αυτά την τουρκική σημαία και τα χρησιμοποιούσε για τη μεταφορά στρατευμάτων και εξοπλισμού! Η ελληνική κυβέρνηση είχε απαιτήσει να απελευθερωθούν τα ελληνικά πλοία έως τις 16:00 της 3^ης Οκτωβρίου 1912. Η προθεσμία παρήλθε και στις 5 Οκτωβρίου το Ελληνικό Βασίλειο κήρυξε τον πόλεμο εναντίον της Τουρκίας. Αξίζει να δούμε το κείμενο της ανακοίνωσης κήρυξης πολέμου που επέδωσε ο Έλληνας πρέσβης στην Κωνσταντινούπολη στην τουρκική κυβέρνηση:

«Κήρυξις πολέμου. Ο υπογεγραμμένος Πρέσβης της Ελλάδος κατά διαταγήν της Κυβερνήσεώς του έχει την τιμήν να προβή εις την ακόλουθον ανακοίνωσιν εις την Α.Ε. τον Υπουργόν των Εξωτερικών της Α.Μ. του Σουλτάνου. Επειδή η Υψηλή Πύλη δεν απήντησεν εις την κατηγορηματικήν διακοίνωσιν, ήν αι Κυβερνήσεις Βουλγαρίας, Ελλάδος και Σερβίας έσχον την τιμήν να τη απευθύνωσι την 30ήν Σεπτεμβρίου και επειδή η κατάστασις, ήτις ήτο ήδη αρκετά κρίσιμος ένεκα της παρά το Διεθνές Δίκαιον κατασχέσεως υπό της Τουρκίας των Σερβικών πολεμοφοδίων και των Ελληνικών πλοίων απέβη έτι μάλλον απειλητική ως εκ των εν τοις συνόροις επιθέσεων των Τουρκικών στρατευμάτων κατά των Σερβικών και Βουλγαρικών προφυλακών, ως και της διακοπής των διπλωματικών σχέσεων, εις ην παρά τα διεθνή νόμιμα προέβη η Τουρκία, η Κυβέρνησις της Α.Μ. του Βασιλέως των Ελλήνων αναγκάζεται προς μεγίστην αυτής λύπην να προστρέξη εις την δύναμιν των όπλων, επιρρίπτουσα εις την Οθωμανικήν κυβέρνησιν πάσαν ευθύνην δια την διακοπήν των σχέσεων μεταξύ της Ελλάδος και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Έχω την τιμήν να πληροφορήσω την Αυτοκρατορικήν Κυβέρνησιν ότι από της στιγμής ταύτης η Ελλάς ευρίσκεται εις εμπόλεμον κατάστασιν μετά της Τουρκίας, και θεωρών την αποστολήν μου λήξασαν εγκαταλείπω την Κωνσταντινούπολιν όσον τάχιον».

Κων/πολις 5-Χ-1912. Γρυπάρης.

Σχεδιάγραμμα της επέλασης του ελληνικού στρατού από τα υψώματα της Μελούνας προς τα στενά του Σαρανταπόρου και τα Σέρβια

Την ίδια ημέρα, ο Γεώργιος ο Α΄ είχε απευθύνει διάγγελμα προς τον Ελληνικό λαό: «… Ο κατά ξηράν και θάλασσαν στρατός ημών εν πλήρει συναισθήσει του καθήκοντος αυτού προς το Έθνος και την χριστιανοσύνην, μνήμων των εθνικών αυτού παραδόσεων και υπερήφανος δια την ηθικήν αυτού Υπεροχήν και αξίαν, αποδύεται μετά πίστεως, εις τον αγώνα όπως δια του τιμίου αυτού αίματος αποδώση την ελευθερίαν εις τους τυραννουμένους…». Για την ιστορία, πρωθυπουργός ο Ελευθέριος Βενιζέλος και στο υπουργικό συμβούλιο οι: Λάμπρος Α. Κορομηλάς, Κωνσταντίνος Δ. Ρακτιβάν, Εμμανουήλ Ρέπουλης, Ιωάννης Δ. Τσιριμώκος, Αλέξανδρος Ν. Διομήδης, Ανδρέας Μιχαλακόπουλος και Νικόλαος Α. Στράτος.

Σύμφωνα με τη Γενική Διαταγή Επιχειρήσεων της 4^ης Οκτωβρίου, ο Ελληνικός στρατός, από το πρωί της 5^ης Οκτωβρίου, θα έφτανε μέχρι τη γραμμή Λυγαριά – Λεύκη – Δομένικο – Βερδικούσα – Φωτεινό. Το βράδυ της ίδιας ημέρας η 1^η Στρατιά είχε διανυκτερεύσει στα υψώματα από Αετοράχη – Μελούνα – Μπατζιό και Μερκέζι. Στις 12 το μεσημέρι της 6^ης Οκτωβρίου η ιστορική Τσαριτσάνη υποδεχόταν τον Κωνσταντίνο και τους άνδρες των μεραρχιών. Η Τσαριτσάνη ήταν η πρώτη κωμόπολη που απελευθερώθηκε το 1912. Η Ελασσόνα την εποχή εκείνη ήταν ελάσσονος σημασίας οικισμός, σε σχέση με την Τσαριτσάνη. Και ενώ ο κύριος όγκος του Στρατού Θεσσαλίας απελευθέρωνε την Ελασσόνα, το απόσπασμα Ευζώνων Γεννάδη κινήθηκε δυτικά και απελευθέρωσε τη Δεσκάτη.

Ακολούθησε η επέλαση προς το Σαραντάπορο, τα Σέρβια, την Κοζάνη, τα Γιαννιτσά, τη Θεσσαλονίκη. Να τι έγραφε το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας ΕΜΠΡΟΣ, στις 11 Οκτωβρίου 1912:

«Η μάχη του Σαρανταπόρου κατέληξεν εις την άλωσιν της Πόρτας και των Σερβίων, παραδώσασα εις χείρας του Ελληνικού Στρατού την οχυρωτέραν δίοδον της Μακεδονίας και πλήθος αιχμαλώτων και λαφύρων, αφίνει προ αυτού εφεξής ανοικτόν τον δρόμον προς την Θεσσαλονίκην. Αι άλλαι δίοδοι δεν παρέχουν ικανόν έρεισμα εις στρατόν όστις καταδιωχθείς και αποσυντεθείς απώλεσε το ηθικόν του, και εξετοπίσθη εκ της σπουδαιοτέρας θέσεως, την οποίαν η προ εικοσαετίας γραφείσα μυστική έκθεσις του στρατηγού Βοσέρ εθεώρει ως απόρθητον. Όσον αφορά το Στενόν της Πέτρας, υπάρχει πιθανότης ότι θα εγκαταλειφθή και τούτο παρά των Τούρκων, διότι δύναται ως γνωστόν να υπερφαλαγγισθή από της θαλάσσης και της Βερροίας.

Και αν λοιπόν η καταδίωξις του υπό τον Διάδοχον Στρατού δεν προελάμβανε την ανασύνταξιν του υποχωρούντος εχθρικού σώματος, δια τοσούτον ενδόξου και περιφανούς νίκης, πάντως η μικρά αυτού αριθμητική δύναμις και αι άλλαι διαθέσιμοι στρατιωτικαί μονάδες των Τούρκων εν Μακεδονία, δεν θα ήσαν ικαναί ν’ αντιτάξουν σοβαράν άμυναν. Οσονδήποτε δε βραδέως και αν προχωρήση ο Ελληνικός στρατός ως εκ των δυσχερειών αίτινες θα καθίστανται ολονέν μεγαλύτεραι, εφ’ όσον απομακρύνεται από την βάσιν της ενεργείας του, μετ’ ολίγας ημέρας θα ευρίσκεται εντός της Θεσσαλονίκης».

Από το Σαραντάπορο ακόμα η κατεύθυνση του Ελληνικού στρατού ήταν προς τη Θεσσαλονίκη, με τις «ευλογίες» και του Ταχσίν Πασά ο οποίος υποχωρούσε σταδιακά προς τη συμβασιλεύουσα του Βυζαντίου. Ο Καλαποθάκης το γνώριζε και το έγραφε πρωτοσέλιδα, αλλά το «σύστημα» για να βάλει στο κάδρο τον Βενιζέλο επινόησε τα περί Μοναστηρίου και τον ήθελε να στέλνει …τηλεγραφήματα στον Κωνσταντίνο για να του υποδείξει δήθεν να προχωρήσει προς τη Θεσσαλονίκη! Ακόμη και σήμερα η βενιζελική πανεπιστημιακή νομενκλατούρα επαναλαμβάνει τα ίδια μυθεύματα για το …τηλεγράφημα του Βενιζέλου. Ενώ τον Κωνσταντίνο και τους επιτελικούς αξιωματικούς Μηχανικού, τον Ιωάννη Μεταξά και τον Βίκτωρα Δούσμανη, που υπέγραψαν το πρωτόκολλο παράδοσης της Θεσσαλονίκης, τους έχουν εξοβελίσει εις το πυρ των εξώτερον.

Επισκεφθήκαμε εντός του έτους την Ιερά Μονή Ολυμπιωτίσσης, το παλαιότερο μοναστήρι της παραολύμπιας περιοχής, το οποίο βρίσκεται από τα μέσα του 14^ου αιώνα σε λόφο βορειοδυτικά της πόλης της Ελασσόνας. Από τα υπάρχοντα μέχρι τώρα στοιχεία εκτιμάται ότι το καθολικό της Μονής είναι προγενέστερο καθώς χορηγοί θεωρούνταν οι συνδιοικητές της Θεσσαλίας Κωνσταντίνος και Θεόδωρος (1289-1303). Από τον προαύλιο χώρο του καθολικού αντικρίσαμε την πεδιάδα της Ελασσόνας, την Τσαριτσάνη και τα υψώματα της Μελούνας και συνειρμικά «είδαμε» τις ελληνικές μεραρχίες να κατηφορίζουν προς τη Τσαριτσάνη και την Ελασσόνα. Από τα υψώματα αυτά και από αυτή τη μικρή πεδιάδα ξεκίνησε η απελευθέρωση της Μακεδονίας.

Η Ελλάδα ξεκίνησε τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο με 7 μεραρχίες πεζικού και 1 ταξιαρχία ιππικού, ενώ η 8^η μεραρχία συγκροτήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 1912 στην Ήπειρο από τις εκεί δυνάμεις των Ελλήνων. Συνολικά διέθετε 129.000 άνδρες και 180 πυροβόλα. Από την πλευρά της η Βουλγαρία διέθετε 11 μεραρχίες πεζικού, με διπλάσια δύναμη ανδρών σε κάθε μεραρχία σε σχέση με την ελληνικές μεραρχίες, 1 μεραρχία και 1 ταξιαρχία ιππικού. Συνολικά η Βουλγαρία ξεκίνησε τον πόλεμο με 300.000 άνδρες, 5.000 ιππείς και 720 πυροβόλα.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού (πρώην Γραφείο Πολεμικής Εκθέσεως) και τους σχετικούς πίνακες που δημοσιεύτηκαν από την πρώτη εξιστόρηση των Βαλκανικών Πολέμων το 1932, κατά τον Ελληνοτουρκικό πόλεμο 1912-1913 σκοτώθηκαν 81 αξιωματικοί και 682 οπλίτες, ενώ οι τραυματίες ήταν αντιστοίχως 87 και 3.583. Από τα στοιχεία αυτά λείπουν οι απώλειες μερικών μονάδων καθώς δεν υπήρξαν επαρκή στοιχεία για την τεκμηρίωση τους.

Λαϊκή απεικόνιση της φονικής μάχης του Κιλκίς, τον Ιούνιο του 1913 

Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, όλοι μας την τιτάνια και επική προσπάθεια που κατέβαλαν οι οπλίτες, οι αξιωματικοί και το Γενικό Επιτελείο, τόσο εναντίον των Τούρκων στον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο, όσο και εναντίον των Βουλγάρων στις φονικές μάχες του Κιλκίς – Λαχανά, 19-21 Ιουνίου 1913, όταν η Βουλγαρία έκανε το ολέθριο στρατηγικό λάθος να προκαλέσει τον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο εναντίον των πρώην συμμάχων της, της Ελλάδας και της Σερβίας. Τις επόμενες δεκαετίες, τα μνημεία των πεσόντων ηρώων στους Βαλκανικούς Πολέμους ξεφύτρωναν σαν μανιτάρια σε κάθε χωριό, κωμόπολη και πόλη της ελληνικής επικράτειας.

Οι απώλειες του στρατού μας στις μάχες εναντίον των Βουλγάρων ήταν τρομακτικές: 197 αξιωματικοί και 2.397 οπλίτες νεκροί, ενώ οι τραυματίες αξιωματικοί ήταν 429 και οι τραυματίες οπλίτες 18.872. Συνολικά είχαν τεθεί εκτός μάχης 21.894 άνδρες, ενώ από την πλευρά της Βουλγαρίας είχαν τεθεί εκτός μάχης (νεκροί και τραυματίες) 83.000 άνδρες. Τους νικήσαμε, λοιπόν, κατά κράτος και απελευθερώσαμε τη Μακεδονία.

ΔΕΝ ΜΑΣ ΤΗ ΧΑΡΙΣΕ ΚΑΝΕΝΑΣ ΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ.

ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΑΜΕ ΜΕ ΤΟ ΑΙΜΑ ΤΩΝ ΠΡΟΓΟΝΩΝ ΜΑΣ.

Για το λόγο αυτό, κάποιοι άκαπνοι επαρμένοι δούλοι των αποικιοκρατών, που έχουν στείλει στο Υπερταμείο τα ιερά και τα όσια της Φυλής, να αφήσουν τη διπλωματία της κότας και αν θέλουν να χαρίσουν όνομα, εθνότητα και γλώσσα στα Σκόπια, προς τέρψιν των διεθνών δυναστών και τοκογλύφων, ας δώσουν το δικό τους όνομα. Θα τους πάει γάντι τους Σκοπιανούς.