Ιωάννης Καποδίστριας και Ιακωβάκης Ρίζος Νερουλός δίνουν (και δείχνουν) το στίγμα των εορτασμών για τα 200 χρόνια από το 1821: «Ιστορική Νομοτέλεια η Μοναδική Ελληνική Επανάσταση»
Του ΒΑΣΙΛΗ Σ. ΚΑΡΤΣΙΟΥ
booksonthesites.blogspot.com
Η γραμμένη στα γαλλικά, δια χειρός του Κερκυραίου λόγιου Ανδρέα Μουστοξύδη, 7σέλιδη επιστολή του Ιωάννη Καποδίστρια από τη Γενεύη προς τον Μητροπολίτη Ουγγροβλαχίας και πρώην Άρτας Ιγνάτιο, με ημερομηνία 12/24 Απριλίου 1823, θα έμενε στα αζήτητα της ελληνικής ιστοριογραφίας αν το πλήρες περιεχόμενο της επιστολής δεν είχε διασωθεί σε ελληνική μετάφραση στην εφημερίδα «Αιών» του Ιωάννη Φιλήμονα, στο φύλλο της 30ης Σεπτεμβρίου 1850. Διότι, μία απλή ανάγνωση της επιστολής αυτής, όπως διασώθηκε στις μέρες μας στο Αρχείο Μουστοξύδη που βρίσκεται στη Μητρόπολη Κέρκυρας, είναι αρκούντως ικανή για να κατανοήσει κανείς ότι από την πρωτότυπη επιστολή στα γαλλικά λείπουν κάποιες σελίδες (Ζάνου Κωνσταντίνα, Μνήμων, 30, 141-178, Αθήνα 2009). Στον Ιωάννη Φιλήμονα, λοιπόν, η εθνική ιστοριογραφία οφείλει πολλά όχι μόνον για τα ιστορικά του πονήματα, για την Επανάσταση του 1821 και τη Φιλική Εταιρεία, αλλά και για το πλούσιο υλικό που διέσωσε επί 50 χρόνια μέσα από την αρθρογραφία και τα ιστορικά δοκίμια που δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα του από το 1838 έως και το 1888.
Σημείο καμπής στην κυκλοφορία της εφημερίδας «Αιών»
υπήρξε η έναρξη του Κριμαϊκού Πολέμου (Οκτώβριος 1853 – Φεβρουάριος 1856) και η
επιθετική αρθρογραφία της κατά των Αγγλογάλλων. Εκείνη την περίοδο οι Γάλλοι έστελναν
συχνά-πυκνά στρατιωτικά αγήματα προς επίδειξη δύναμης μπροστά από τα βασιλικά
ανάκτορα που ακολουθούσαν φιλορωσική πολιτική. Στον Κριμαϊκό Πόλεμο Άγγλοι,
Γάλλοι και η Οθωμανική Τουρκία συνασπίστηκαν εναντίον της Ρωσικής
Αυτοκρατορίας. Ήταν ακόμη η εποχή που ο βρετανικός παράγων επιθυμούσε ακόμη
διακαώς -και εργαζόταν γι’ αυτό- την εδαφική ακεραιότητα της οθωμανικής
αυτοκρατορίας. Το 1854 ένα γαλλικό στρατιωτικό απόσπασμα διέλυσε κυριολεκτικά
τα γραφεία της εφημερίδας και κατέστρεψε το πιεστήριο. Η έκδοση της εφημερίδας
διακόπηκε αναγκαστικά για τρία χρόνια. Με την επανέκδοση ανέλαβε τα ηνία ο γιός
του Φιλήμονα, ο Τιμολέων Φιλήμων, ένας εξαίρετος δημοσιογράφος, πολιτικός και
διανοούμενος ο οποίος διετέλεσε και δήμαρχος Αθηναίων και από τα ιδρυτικά μέλη
της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας Ελλάδος.
Γράφει, λοιπόν, ο Καποδίστριας στην επιστολή του προς
τον Ιγνάτιο: «… Περιμένων ευκαιρίαν, ίνα
και πάλιν σας γράψω, εξηκολούθησα υπό την σοφήν διεύθυνσιν του φίλου μας
Μουστοξύδου ν’ αναγινώσκω τα παλαιά και νέα συγγράμματα, όσα πραγματεύονται
περί της Ελλάδος. Εν τούτοις αφίχθη εις Γενεύην ο Κύριος Ρίζος, και με
εκοινοποίησε το σύγγραμμα, το οποίον κατ’ αυτάς ετελείωσε, με τον αξιότιμον
σκοπόν του να καταδείξη τας αιτίας, αίτινες επέφερον την ενεστώσαν κατάστασιν
των πραγμάτων της πατρίδος μας. Το σύγγραμμα του Κυρίου Ρίζου έστησε τρόπον
τινά τον στοχασμόν μου επί του πονήματος, το οποίον προεθέμην να συντάξω, και
δια το οποίον ολονέν συνάγω την αναγκαίαν ύλην. Ο Κύριος Ρίζος, προς ον
εκοινοποίησα τας παρατηρήσεις μου περί του συγγράμματός του και περί του κατ’
εμήν γνώμην προτιμητέου σχεδίου, συνεφώνησε μετ’ εμού περί της ωφελείας του να
συγχωνευθή το σύγγραμμά του με εκείνο, το οποίο έχω ανά χείρας. Είμαι πρόθυμος
να δεχθώ εγώ αυτός το έργον τούτο, αλλ’ υπό τον όρον του να επιδοκιμάση η
Υμετέρα Πανεριότης το σχέδιον και να συγκατανεύση να συνεισφέρη εις την
εκτέλεσίν του».
Ως εκ τούτου, ο Καποδίστριας
«ιχνογραφεί» την ιδέα του πονήματος:
«Πρόκειται
ν’ αποδειχθή, ότι η ενεστώσα κατάστασις της Ελλάδος είναι συνέπεια αναγκαία
όλων των καταστάσεων, δι’ ων εξήλθεν η Ελλάς από της πτώσεως της Αυτοκρατορίας
μέχρι των ημερών μας. Πρόκειται δεύτερον να καταδείξωμεν αφ’ ενός μεν εις τας
Ευρωπαϊκάς Κυβερνήσεις, αφ’ ετέρου δε εις τους συμπατριώτες μας, την αλήθειαν
ταύτην καθ’ όλας αυτής τας σχέσεις».
Το σχέδιο του πονήματος, σε τρία «βιβλία»/κεφάλαια,
που πρότεινε ο Καποδίστριας, εν έτει 1823, ήταν:
«Το
πρώτον θέλει δείξει την κατάστασιν του Ελληνικού έθνους επί της εποχής της
προόδου του Οθωμανικού κράτους εν Ευρώπη και εν Ασία, ήγουν από του 1300 μέχρι
του 1574. Το δεύτερον θέλει δείξει ωσαύτως την κατάστασιν του Ελληνικού έθνους
επί της εποχής της παρακμής του Οθωμανικού κράτους, ήγουν από του 1574 μέχρι
του 1823. Το τρίτον θέλει περιέχει γενικάς σκέψεις επί των δύο προηγουμένων βιβλίων,
και θέλει παραστήσει σύντομόν τινα
έποψιν των περιστάσεων και των συμβάντων, τα οποία παρήγαγον την ενεστώσαν της
Ελλάδος κατάστασιν».
Συνεπώς, σύμφωνα με τον Καποδίστρια θα
είναι εύκολο να πεισθεί κάποιος ότι «α΄. Οι Έλληνες ουδέποτε έπαυσαν ν’ αποτελώσι
κυρίως έθνος. β΄. Ως εκ τούτου ηδυνήθησαν να μεθέξωσι των ευεργετημάτων του
Ευρωπαϊκού πολιτισμού. γ΄. Ένεκα τούτων των ευεργετημάτων υπερέβησαν τα όρια
της ανηλικιότητός των, και ότι, αφού το
Ελληνικόν έθνος εξήλθε της ανηλικιότητός του, ευκολώτερον εις τινα να το
εξολοθρεύση παρά να το υποτάξη πάλιν υπό την δουλείαν των Μουσουλμάνων».
Παρακάτω, ο Καποδίστριας αναλύει γιατί
οι Έλληνες ουδέποτε έπαυσαν να αποτελούν ένα έθνος και την περίοδο της
μουσουλμανικής κατάκτησης: «διότι α΄.)
διέσωσαν καθαράν την κοινήν καταγωγήν των. β΄) εσυλλογίσθησαν και ωμίλησαν εις
την γλώσσαν των πατέρων αυτών. γ΄.) και υπήκουσαν εις μίαν μόνην και
αμετάβλητον εξουσίαν, εις την εξουσίαν της Εκκλησίας των. Ούτοι δε οι τρεις
όροι είναι οι μόνοι, οίτινες εκ μίας συνενώσεως ανθρώπων αποτελούσιν ό,τι καλείται
έθνος».
Από την επιστολή μαθαίνουμε ότι ο
Ιακωβάκης Ρίζος Νερουλός (1778-1850) είχε ζητήσει να εκδοθεί το βιβλίο στο
όνομά του και ότι ο Καποδίστριας συμφώνησε αλλά ήθελε το βιβλίο να γραφεί στα
γαλλικά, να μεταφρασθεί συγχρόνως στα ελληνικά και να προηγηθεί η έκδοσή του
στα ελληνικά: «Το πόνημα γραφόμενον
Γαλλιστί, ήθελε συγχρόνως μεταφρασθή και Ελληνιστί, η δε μετάφρασις ήθελε λάβει
την πρώτην θέσιν αντί του πρωτοτύπου. Ο Κύριος Ρίζος θέλει το δημοσιεύσει εις
το όνομά του. Είναι ο απαραίτητος όρος της μετά απεριορίστου ευχαριστήσεως
προσφερομένης συμπράξεώς μου».
Σήμερα γνωρίζουμε ότι το βιβλίο του
Ιακωβάκη Ρίζου Νερουλού εκδόθηκε το 1828 στα γαλλικά και ουδέποτε εκδόθηκε στα
ελληνικά! Ο Φαναριώτης Ιακωβάκης Ρίζος (εκ μητρός) Νερουλός (εκ πατρός) υπήρξε
μία πολύπλευρη προσωπικότητα λόγιου και πολιτικού που είχε εμπλακεί από την
ηλικία των 20 ετών με τους ηγεμόνες των παραδουνάβιων ηγεμονιών Μολδαβίας και
Βλαχίας Κωνσταντίνο Υψηλάντη, Αλέξανδρο Σούτσο, Ιωάννη Καρατζά. Ο Καρατζάς τον
διόρισε «Μεγάλο Ποστέλνικο» (πρωθυπουργό των Οσποδάρων της Βλαχίας).
Το 1819 ακολούθησε στη Μολδαβία τον
ηγεμόνα Μιχαήλ Σούτσο όπου και παρέμεινε μέχρι την έναρξη της Ελληνικής
Επανάστασης. Εκείνη τη χρονιά ο Νερουλός μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία. Όπως
επεσήμανε και ο Βαλέριος Μέξας, η μύησή του δεν περιέχεται στον κατάλογο του
Αρχείου Σέκερη. Ο πανταχού παρών και τα πάντα πληρών Φιλήμων δημοσίευσε όμως το
αφιερωτικό του Νερουλού απ’ όπου και μαθαίνουμε τα στοιχεία της μύησής του. «Ιάκωβος Ρίζος ο Νερουλός. – Ποστέλνικος εις
Ιάσιον της Μολδαυϊας. Χρόνων 42. Δια Γεωργίου Γάτσου. 26 Ιουλίου 1819. Ιάσιον.
Φλρ. 150. Προς τον Ιωάννην Φιλόστρατον, Πίσαν».
Η μύηση του Νερουλού έκανε ιδιαίτερη
αίσθηση στις τάξεις των Φιλικών. Όπως έγραψε ο Φιλήμων «…του Νικολάου Υψηλάντου η εμφάνισις ως εταιριστού άλλην επήνεγκεν
ώθησιν εις τα πνεύματα, δι’ όν λόγον καθ’ όλην τη την εν Οδησσώ διαμονήν αυτού
συνήγοντο άπαντες εν συμβουλίω συσχεδιάζοντες. Ο Αντώνιος Τσούνης, εκ των
Καλαβρύτων της Αχαϊας, μετριόφρων ανήρ, μυστικός και επιτήδειος τοις τρόποις,
απεστάλη τότε εις Βουκουρέστιον παρά του Υψηλάντου, ίνα προδιαθέση εις την
κατήχησιν τον επί των εξωτερικών υπουργόν του ηγεμόνος Ιάκωβον Γεωργίου Ρίζον,
τον Γρηγόριον Σούτσον ανεψιόν του ηγεμόνος Αλεξάνδρου Ν. Σούτσου, και τον
Γεώργιον Μάνον αδελφόν του Ιωάννου Μάνου… Τίνες δε διεκρίνοντο και ούτοι κατά
τε τον ελληνισμόν και την αυταπάρνησιν, αποδείκνυται ού μόνον εκ των
αφιερωτικών γραμμάτων αυτων, αλλά και εξ όσων έγραφον άλλοι περί των ιδίων». (Φιλήμων,
τ. 1ος, σελ. 21).
Η ικανοποίηση για την μύηση του Νερουλού
αποτυπώνεται και σε μία επιστολή του Δημητρίου Θέμελη προς τον Εμμανουήλ Ξάνθο,
με ημερομηνία 4 Αυγούστου 1819: «Ο
Γεώργιος Γάτσου επώλησε κατ’ αυτάς την πραγματείαν εις τον άρχοντα ποστέλνικον
Ιακωβάκην Ρίζου με μεγάλην του ευχαρίστησιν, δια το οποίον εχάρησαν όλοι οι
σύντροφοι, επειδή επωλήθη και ηγοράσθη ευκόλως». (Απομνημονεύματα Ξάνθου, σελ.
58 και Φιλήμων τ. 1ος, σελ. 171). Και πράγματι, διαβάζουμε στο
αφιερωτικό του Ι. Ρ. Νερουλού: «Προς τον
τιμιώτατον κύριον Νικόλαον Φιλόστρατον, 1819 ιουλίου 26 Ιάσιον. Έτη ήδη
τεσσαράκοντα δύο περιηγούμενος διαφόρους πόλεις διατρίβω επί το παρόν εις
Ιάσιον της Μολδαυϊας, έχων το της Ποστελνιτζίας αξίωμα. Ενταύθα λαβών γνωριμίαν
και φιλίαν με του τιμιωτάτου Γεωργίου Γάτσου, πέμπω τη τιμιότητί σου δια του
φίλου μου τούτου φλωρία εκατόν πενήντα, τα οποία θέλετε προσφέρει εις συνδρομήν
βιβλίων νεωστι εκδιδομένων. Προσμένω απόκρισίν σας και μένω. Της τιμιότητός σας
όλος πρόθυμος φίλος και δούλος ΙΑΚΩΒΟΣ ΡΙΖΟΣ».
Το αμετάφραστο στα ελληνικά βιβλίο του
Νερουλού “Histoire Moderne de la Grèce depuis la chute de l’Empire d’Orient” (Νεότερη Ιστορία της Ελλάδος από την πτώση της Αυτοκρατορίας
της Ανατολής), εκδόθηκε στη Γενεύη το 1828. Αν και είναι το πρώτο βιβλίο για τη
νεότερη ελληνική ιστορία, και μάλιστα εκδοθέν πριν την επίσημη συγκρότηση του
ελληνικού κράτους, οι ιστορικοί ερευνητές σπανίως το προσεγγίζουν για το σύνολο
των πληροφοριών και διαπιστώσεων που περιέχει, με κεντρικό μοτίβο τη διατήρηση
του ελληνικού έθνους και μέσα στους σκοτεινούς αιώνες της οθωμανικής κατάκτησης
υπό τη σκέπη της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Αναφέρει, μεταξύ άλλων, ο Νερουλός στο
εισαγωγικό του σημείωμα (για λόγους τεκμηρίωσης θα διατηρήσουμε και το γαλλικό
κείμενο):
«Quant à la nation grecque, oubliée de tout le monde après
sa chute, elle n'a pas été jugée digne d'être citée, même par des historiens étrangers.
Aussi rien de plus obscur que l'histoire de sa servitude. Elle n'eut pas même
un type unique d'esclavage. Ses principaux tyrans, les uns à turbans et les
autres en toges, lui ôtaient jusqu'au droit de s'approprier les malheurs
qu'elle souffrait. Les Turcs s'emparaient-ils des îles de Cypre, de Candie, de
l' Eubée, du Péloponèse ou de quelque autre partie de la Grèce, ce n'était
point des Grecs habitans de ces pays que l'on faisait mention, mais des
Vénitiens, des Gênois, ou des chevaliers de Saint-Jean de Jérusalem. Ceux-ci
reprenaient ils à leur tour quelque lambeau sur les Turcs, le nom des Grecs n'y
était nullement cité. Ainsi l'histoire de la Grèce est devenue histoire
ottomane, vénitienne, gênoise , et des chevaliers de Malte.
Όσο για το ελληνικό
έθνος, ξεχασμένο απ’ όλο τον κόσμο μετά την πτώση του, δεν θεωρήθηκε άξιο
αναφοράς ακόμα και από τους ξένους ιστορικούς. Επίσης, τίποτα πιο σκοτεινό από
την ιστορία της δουλείας του. Δεν είχε καν ένα μοναδικό τύπο σκλαβιάς. Οι
κυριότεροι τύραννοί του, άλλοι με τουρμπάνια και άλλοι με κελεμπίες του
στέρησαν ακόμη και το δικαίωμα να θεραπεύει τα δεινά που υπέφερε. Αν και οι
Τούρκοι κατέλαβαν τα νησιά της Κύπρου, της Κρήτης, της Εύβοιας, της
Πελοποννήσου ή κάποιες άλλες περιοχές της Ελλάδας, δεν γινόταν καμία αναφορά
στους Έλληνες κατοίκους αυτών των χωρών, αλλά στους Ενετούς, τους Γενουάτες, ή
στους Ιππότες του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ. Το όνομα των Ελλήνων δεν
αναφερόταν καθόλου. Έτσι η ιστορία της Ελλάδος έχει γίνει η ιστορία των
Οθωμανών, των Ενετών, των Γενουατών και των Ιπποτών της Μάλτας.
Depuis l'insurrection actuelle, ceux qui ont vu la
Grèce, n'ont rapporté que des faits plus ou moins exacts, mais dont ils
n'avaient pu conmaître les antécédents et les principes; ceux qui l'ont visitée
avant cette époque étaient si loin d'encomprendre le véritable état, qu'aucun
d'eux n'aremarqué la civilisation croissante, l'approche de la restauration; et
que l'insurrection, qui n'en était que la conséquence nécessaire, a frappe tout
le monde comme un événement extraordinaire et complétement inattendu.
Από τότε που
ξέσπασε η Επανάσταση, όσοι έχουν δει την Ελλάδα δεν έχουν αναφέρει παρά τα
γεγονότα περισσότερο ή λιγότερο ακριβή, αλλά για τα οποία δεν ήταν σε θέση να
γνωρίζουν τι προηγήθηκε. Εκείνοι που την επισκέφθηκαν πριν από αυτή την εποχή
απέχουν πολύ από την κατανόηση της πραγματικής κατάστασης, κανένας από αυτούς
δεν παρατήρησε τον πολιτισμό που αναπτύσσεται, την προσέγγιση της
παλιγγενεσίας. Και ότι η Επανάσταση, που δεν ήταν παρά η αναγκαία συνέπεια, αιφνιδίασε
όλον τον κόσμο ως ένα εξαιρετικό και απόλυτα απροσδόκητο γεγονός.
Aussi en présentant aujourd'hui l'histoire moderne de la
Grèce, je ne le fais qu'à titre de Grec, à titre d'homme qui, par la position qu'il
a occupée avant l'insurrection, a été à même d'en apercevoir les véritables causes,
et d'en connaître les principaux acteurs.
Έτσι,
παρουσιάζοντας σήμερα τη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδος, δεν το κάνω παρά ως
Έλληνας, ως άνθρωπος ο οποίος από τη θέση που κατείχε πριν την Επανάσταση,
μπόρεσε να δει τις πραγματικές αιτίες και να γνωρίσει τους κύριους συντελεστές.
Cette histoire sera divisée en trois parties :
Dans la première, j'examinerai les causes de la
conservation du peuple grec, en tant que peuple; j'exposerai quelles furent les
forces qui l'empêchèrent de se confondre dans l'immensité de l'empire ottoman :
quelles furent les sources où les Grecs, quoi que esclaves et disséminés, pui
sèrent néanmoins le sentiment de leur dignité nationale, et l'espérance de
rompre un jour leurs fers.
Αυτή η ιστορία
θα διαιρεθεί σε τρία μέρη:
Στο πρώτο μέρος,
θα εξετάσω τις αιτίες της διατήρησης του ελληνικού λαού, ως λαού. Θα εξηγήσω
ποιες ήταν αυτές οι δυνάμεις που εμπόδισαν τον ελληνικό λαό να συγχωνευθεί μέσα
στην απεραντοσύνη της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ποιες ήταν οι πηγές από τις
οποίες οι Έλληνες, αν και σκλάβοι και διασκορπισμένοι, μπόρεσαν να παράγουν το
αίσθημα της εθνικής τους αξιοπρέπειας, και την ελπίδα ότι μια μέρα θα σπάσουν
τις αλυσίδες τους.
Dans la seconde partie, je tâcherai de faire voir
l'enchaînement de circonstances favorable dont les Grecs profitèrent pour faire
des progress vers la civilisation, pour connaître l'étendue de leurs forces et
la faiblesse progressive de leurs oppresseurs, et pour concevoir enfin le
projet de recouvrer ces droits que réclament l'humanité et la religion
chrétienne.
Στο δεύτερο
μέρος, θα προσπαθήσω να δείξω την ευνοϊκή ακολουθία των περιστάσεων που
εκμεταλλεύτηκαν οι Έλληνες για να σημειώσουν πρόοδο, για να γνωρίσουν το εύρος
των δυνάμεών τους και την προοδευτική αδυναμία των καταπιεστών τους, και να
θέσουν επιτέλους σε εφαρμογή το έργο για την ανάκτηση των δικαιωμάτων που
απορρέουν από την ανθρωπότητα και τη χριστιανική θρησκεία.
La troisième partie traitera des
circonstances qui ont amené l’
insurrection, de son origine et de sa nature.
Το τρίτο μέρος
θα ασχοληθεί με τις συνθήκες που οδήγησαν στην Επανάσταση, την προέλευσή της
και τη φύση της».
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΝΟΜΟΤΕΛΕΙΑ
Μόνον από τα γραφόμενα, λοιπόν, του Νερουλού στην εισαγωγή (έθνος,
θρησκεία) καταλαβαίνει κανείς γιατί το βιβλίο αυτό δεν μεταφράστηκε, δεν εκδόθηκε,
και γιατί σπανίως χρησιμοποιείται ως βιβλιογραφική αναφορά. Χρησιμοποιήθηκε
κυρίως ως πηγή πληροφοριών για τα τεκταινόμενα στην εξέγερση στις παραδουνάβιες
ηγεμονίες, όπου ο Νερουλός έζησε από πρώτο χέρι τα γεγονότα. Διότι, εκτός όλων
των άλλων, στο βιβλίο αποτυπώνεται (κοινή συναινέσει Καποδίστρια και Νερουλού)
και η επαναστατική άποψη/θέση ότι η Ελληνική Επανάσταση του 1821 υπήρξε μία
Ιστορική Αναγκαιότητα /Νομοτέλεια!
«Επιπλέον, στον
Νερουλό, η νομοτέλεια αυτή δεν αντιμετωπίζεται μόνο ως προϊόν της ιστορίας,
αλλά ως αποτέλεσμα της “Θείας Πρόνοιας”, είναι δηλαδή μία “θεϊκή νομοτέλεια”,
μία “συμπαντική συνωμοσία” που υπερβαίνει τα όρια της ιστορίας. Και ως τέτοια
βλέπουμε, πράγματι, να την προσλαμβάνει διαβάζοντας τη Νεότερη Ιστορία της
Ελλάδας ένας σημαντικός διανοούμενος της εποχής (συνεργάτης, κατά τα άλλα, και
φίλος του Μουστοξύδη), ο Niccolo Tommaseo. Στο άρθρο του σχετικά με το βιβλίο του Νερουλού, ο Tommaseo σχολιάζει επικριτικά την άγνοια των Ευρωπαίων, οι οποίοι θεωρούν πως
η επανάσταση στην Ελλάδα ξέσπασε ξαφνικά και “από το τίποτα”. Αντίθετα,
επισημαίνει ο Ιταλο-Δαλματός διανοούμενος, “κάθε πράγμα συνδέεται με το σύμπαν
σε μία αδιάλυτη ένωση. Κάθε πράγμα εξελίσσεται με σταδιακά βήματα. Αυτή την
αδιάλυτη ένωση, αυτά τα σταδιακά βήματα ξετυλίγει μπροστά μας ο κ. Ρίζος
Νερουλός”» (Ζάνου Κωνσταντίνα, Μνήμων, σελ. 164).
Αυτή την ιστορική αναγκαιότητα
και τη μοναδικότητα της Επανάστασης του 1821 τη διατύπωσε ευθαρσώς και
ευκρινέστατα ο Κολοκοτρώνης: «Η επανάστασις η
εδική μας δεν ομοιάζει με καμμιάν απ’ όσαις γίνονται την σήμερον εις την
Ευρώπην. Της Ευρώπης αι επαναστάσεις εναντίον των διοικήσεών των είναι εμφύλιος
πόλεμος. Ο εδικός μας πόλεμος ήταν ο πλέον δίκαιος, ήταν έθνος με άλλο έθνος…».
Παρ’ όλα αυτά, κάποιοι εκπλήσσονται ακόμη –αλλά το αντιπαρέρχονται- καθώς ανακαλύπτουν, μετά από 200 χρόνια, ότι πίσω απ’ όλα αυτά βρίσκεται ο εθνάρχης Καποδίστριας. Για δεκαετίες θεωρητικολογούν και επινοούν ακαδημαϊκές αναδρομικές ερμηνείες και αναλύσεις για την Επανάσταση, όταν γι’ αυτήν έχουν γράψει ξεχωριστές προσωπικότητες του Ελληνισμού, που βίωσαν και συνδιαμόρφωσαν τα γεγονότα από υψηλά πόστα και πριν, και κατά τη διάρκεια, και μετά την Επανάσταση. Νομίζω ότι κάποια στιγμή θα πρέπει όλοι να διαβάσουμε τη “Histoire Moderne de la Grèce depuis la chute de l’Empire d’Orient” του Ιακωβάκη Ρίζου Νερουλού.
Σημ.:
Εξυπακούεται ότι στα κείμενα των εγγράφων, των επιστολών κλπ. διατηρείται η
ορθογραφία των συντακτών τους.
* Προδημοσίευση από τον αφιερωματικό τόμο του συγγραφέα για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821.
