1933: Η ΔΟΛΟΦΟΝΙΚΗ ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ

Το δυσώδες πολιτικό κλίμα που δημιουργήθηκε 

από τα δύο βενιζελικά κινήματα του 1933 και του 1935.

Του ΒΑΣΙΛΗ Σ. ΚΑΡΤΣΙΟΥ 
      booksonthesites.blogspot.com

Η δολοφονική απόπειρα εναντίον του Ελευθερίου Βενιζέλου, στις 6 Ιουνίου 1933, εκδηλώθηκε μέσα στο δυσώδες πολιτικό κλίμα που είχε δημιουργήσει το γελοίο κίνημα του Πλαστήρα την επομένη των εκλογών της 5^ης Μαρτίου 1933. Πριν την απόπειρα, ο Μεταξάς είχε καταθέσει πρόταση στη βουλή για την ποινική δίωξη του Βενιζέλου ως υπεύθυνου για το κίνημα Πλαστήρα. Η συζήτηση ορίστηκε για τις 15 Μαΐου 1933. Μία φράση του Βενιζέλου στην ομιλία του περί «στρατηγού επαναστάτη, ο οποίος προσέφερε μεγάλας υπηρεσίας εις τον τόπον» προκάλεσε πανδαιμόνιο στη βουλή, καθώς μοιραία έφερνε στο νου των βουλευτών του Λαϊκού Κόμματος τη μαζική δολοφονία των Έξι, τον Νοέμβριο του 1922, από την «επαναστατική» επιτροπή του Πλαστήρα.

Η δίκη των υπαιτίων της δολοφονικής απόπειρας κατά Βενιζέλου ξεκίνησε στις 22 Φεβρουαρίου 1935 αλλά δεν τελείωσε ποτέ γιατί κατά τη διάρκεια της δίκης εκδηλώθηκε το βενιζελικό κίνημα της 1^ης Μαρτίου του 1935!  Είχαν κατηγορηθεί συνολικά 18 άτομα ως ηθικοί και φυσικοί αυτουργοί. Μεταξύ των ηθικών αυτουργών ήταν ο διευθυντής της Γενικής Ασφάλειας Ιωάννης Πολυχρονόπουλος, και ο διευθυντής της Ειδικής Ασφαλειας Αργ. Δικαίος!

Επικεφαλής των φυσικών αυτουργών φερόταν ο λήσταρχος Γεώργιος Καραθανάσης από την Αράχοβα! Ένα «μπουμπούκι» της εποχής με αρκετές δολοφονίες στο ενεργητικό του, ο οποίος είχε λάβει αμνηστία δέκα χρόνια πριν καθώς έκανε χρήση των …ευεργετικών διατάξεων ενός νόμου του 1871 για την αμνήστευση, και μάλιστα επ’ αμοιβή, όσων συλλάμβαναν ή δολοφονούσαν επικηρυγμένους ληστές! Ο Καραθανάσης είχε σκοτώσει τρεις από το σινάφι του και έστειλε τα κεφάλια τους στον ειρηνοδίκη στην Αράχοβα! Γι’ αυτό και η Πηνελόπη Δέλτα στο ημερολόγιο με τις αναμνήσεις της είχε γράψει ότι ο λήσταρχος Καραθανάσης είχε εντολή -όταν οι δολοφόνοι θα ακινητοποιούσαν το αυτοκίνητο- να μπει μέσα και να κόψει το κεφάλι του Βενιζέλου. Είχε άλλωστε τη σχετική πείρα!

Οι εκφράσεις που χρησιμοποιεί η Πηνελόπη Δέλτα στις Αναμνήσεις της αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα του φανατισμού και του παραλογισμού που επικρατούσε εκείνη την περίοδο στα πολιτικά πράγματα της χώρας. Στις εφημερίδες υπήρχε μία διελκυστίνδα καταγγελιών και ύβρεων εκατέρωθεν που ενέπλεκε τους πάντες στην υπόθεση.  Η Πηνελόπη Δέλτα θεωρούσε βασικούς υποκινητές σχεδόν όλα τα στελέχη του Λαϊκού Κόμματος και ειδικά τη «φόνισσα» Λίνα Τσαλδάρη(!), ενώ τον Παναγή Τσαλδάρη τον αποκαλεί «αποσυντεθειμένο σακούλι από κόκκαλα»(!).

«Ήταν δεκάδες, ίσως εκατοντάδες οι δολοφόνοι οι μυημένοι, με πίσω τους, ραχοκόκκαλο, τη Λίνα Τσαλδάρη… Ολόκληρη η κυβέρνηση, χωρίς καμιάν εξαίρεση, ήξερε και ετοίμασε τη δολοφονία, μηδέ του Μεταξά εξαιρουμένου…». (Αρχείο της Π. Σ. Δέλτα, Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος, Ημερολόγιο – Αναμνήσεις – Μαρτυρίες – Αλληλογραφία, Επιμέλεια Π. Α. Ζάννας, Αθήνα 1978).

Θα μπορούσε να θεωρήσει κάποιος ότι αυτή η υπερβολική ρητορική της Πηνελόπης Δέλτα δεν προερχόταν μόνον από την λατρεία της στο πρόσωπο του Βενιζέλου, αλλά και από το γεγονός ότι εκείνο το βράδυ το ζεύγος Βενιζέλου είχε δειπνήσει στο σπίτι των Δέλτα στην Κηφισιά. Η Πηνελόπη πίστευε ότι η πληροφορία για την ημέρα του δείπνου, που ενεργοποίησε το σχέδιο της δολοφονικής απόπειρας, είχε βγει μέσα από το σπίτι της, εσκεμμένα ή όχι, από το υπηρετικό προσωπικό. Ο Βενιζέλος επισκεπτόταν συχνά το σπίτι των Δέλτα στην Κηφισιά, από την εποχή ακόμη του Εμμανουήλ Μπενάκη.

Στο δείπνο της Τρίτης, 6 Ιουνίου 1933, είχαν καθίσει, εκτός από τον Ελευθέριο και την Έλενα Βενιζέλου, ο Νίκος και η Φρονιέτα Πασπάτη, ο Αντώνης Μπενάκης, η Αλεξάνδρα Χωρέμη, ο Γεώργιος Βεντήρης και βεβαίως η Πηνελόπη Δέλτα με τον σύζυγό της Στέφανο Δέλτα και μεγάλη κόρη τους Σοφία. Το ζεύγος Βενιζέλου αναχώρησε μεταξύ 10:15 με 10:30 το βράδυ. Ο Βενιζέλος προθυμοποιήθηκε να πάρει μαζί του το ζεύγος Πασπάτη και τον Γεώργιο Βεντήρη αλλά αυτοί θεώρησαν ότι ήταν ακόμη νωρίς και παρέμειναν στο σπίτι. Όπως επεσήμανε η Πηνελόπη, αν είχαν δεχθεί θα ήταν όλοι νεκροί καθώς δεν θα υπήρχε χώρος για να προφυλαχθούν μέσα στο αυτοκίνητο που δέχθηκε καταιγισμό πυροβολισμών. Ο Βενιζέλος με τη σύζυγό του είχαν ξαπλώσει στο δάπεδο του αυτοκινήτου και αυτό τους έσωσε τη ζωή.

Η Πηνελόπη, τρίτο παιδί του Εμμανουήλ Μπενάκη και της Βιργινίας Χωρέμη, έως την ώριμη ηλικία των 40 ετών, που συμπίπτει χρονικά περίπου με τα Νοεμβριανά του 1916, υπήρξε επιφυλακτική έως επικριτική και για το πρόσωπο και για την πολιτική του Ελευθερίου Βενιζέλου, αν και ο πατέρας της Εμμανουήλ Μπενάκης υπήρξε στυλοβάτης και χορηγός του κόμματος των Φιλελευθέρων και της βενιζελικής πολιτικής. Σε μία ανέκδοτη επιστολή της προς τον σύζυγό της Στέφανο Δέλτα, με ημερομηνία 11 Αυγούστου 1913, αναφέρει τα εξής διαφωτιστικά:

«… Νομίζεις πώς επηρεάζομαι από κύκλους αντιβενιζελικούς και κλονίζομαι κι εγώ… αλλά, Στέφανέ μου, δεν θέλω να τον θαυμάζω σαν που τον θαυμάζει η μητέρα, που τον θεοποιεί τυφλά και λέγει προδότη κάθε άνθρωπο που αντιλέγει του Προέδρου. Θέλω απεναντίας, ν’ ακούσω όλες τις καμπάνες (σ.σ.: απόψεις) για να βγάλω σωστό συμπέρασμα και δυστυχώς δεν ακούω παρά λιβανίσματα και πολύ σπανίως μπορώ ν’ ακούσω κανένα λόγο πού να με κάνει να φαντάζομαι πώς ίσως υπάρχει και άλλη γνώμη, όχι της αντιπολίτευσης αλλά φίλων του Βενιζέλου που στενοχωριούνται με κάποιες τάσεις του Προέδρου να κάνει του κεφαλιού του χωρίς να συμβουλεύεται και εκείνους που ξέρουν καλά τα θέματα, και κάποτε κάνει και λάθη».

Δηλαδή, η Πηνελόπη Δέλτα, εκτός από ένα τεράστιο αρχείο επιστολών, μαρτυριών, εγγράφων, δημοσιευμάτων κλπ, μας άφησε παρακαταθήκη σε μερικές σειρές και ένα ουσιαστικό πολιτικό ψυχογράφημα του Βενιζέλου. Ο επιμελητής της έκδοσης των Αναμνήσεων, ο αείμνηστος Παύλος Ζάννας, αναφέρει σε υποσημείωσή του ότι υπήρχε στο αρχείο και δεύτερη επιστολή με το ίδιο περιεχόμενο με προηγούμενη ημερομηνία, 9 Αυγούστου 1913.

Η μεταστροφή της Πηνελόπης δεν κάμφθηκε ούτε με την δολοφονία του Ίωνα Δραγούμη, στα τέλη Ιουλίου 1920 από τα βενιζελικά τάγματα ασφαλείας, αν και την περίοδο 1905-1908 είχε συνάψει, ήδη παντρεμένη μία δεκαετία και με παιδιά, μία εμμονική ερωτική σχέση με τον Δραγούμη, όταν αυτός ήταν υποπρόξενος της Ελλάδας στην Αλεξάνδρεια. Στην πραγματικότητα, η Πηνελόπη Δέλτα δεν ξεπέρασε τον Ίωνα Δραγούμη έως και τον θάνατό της με την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα, τέλη Απριλίου του 1941. Αλλά η σκληρή ρητορική της εναντίον των αντιπάλων του Βενιζέλου ίσως οφείλεται σ’ ένα βαθμό και στην σκλήρυνση κατά πλάκας, μίας ασθένειας που την ταλαιπώρησε σωματικά ψυχικά και πνευματικά από το 1925 έως και τον θάνατό της.

Όσον αφορά τη δολοφονική απόπειρα εναντίον του αυτοκινήτου του Βενιζέλου και του αυτοκινήτου της συνοδείας του, δεν υπήρξε ποτέ ούτε αστυνομική, ούτε ανακριτική, ούτε δικαστική ουσιαστική διερεύνηση. Στη δίκη, που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, είχαν κληθεί 167 μάρτυρες κατηγορίας και 220 μάρτυρες υπεράσπισης.  Έτσι δεν αποδείχθηκε ποτέ ποιοι ήταν οι πραγματικοί ηθικοί αυτουργοί, και βεβαίως δεν μπορούσε να στηριχθεί επ’ ουδενί λόγω η εμμονή της Πηνελόπης Δέλτα κατά της «φόνισσας» Λίνας Τσαλδάρη. Μάλιστα, ο βιογράφος του Βενιζέλου, Δώρος Άλαστος, αποδίδει τις φήμες για την Λίνα Τσαλδάρη σε στελέχη της δεξιάς! «… Αυτές όμως είναι μόνο φήμες και πρέπει να γίνουν δεκτές ως φήμες. Το ότι η αστυνομία οργάνωσε το έγκλημα θεωρείται δεδομένο, δεν είναι όμως ακόμη σίγουρο ποια ήταν τα κίνητρα και ποιες οι δυνάμεις στα παρασκήνια…». (Βλ.: Doros Alastos, Venizelos, Patriot – Statesman – Revolutionary, London, 1942, p. 265).

Στις φωτογραφίες, το αυτοκίνητο στο οποίο επέβαινε ο Ελευθέριος Βενιζέλος μετά την απόπειρα δολοφονίας του σε φωτογραφίες από τις εφημερίδες της εποχής, με τα σημάδια από τις σφαίρες, και από το φάκελο της ειδικής εμπειροτεχνικής πραγματογνωμοσύνης με τους αριθμούς και τις χρωματικές ενδείξεις των ανακριτικών αρχών (Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών & Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος» σε ειδική έκδοση του 2009, με θέμα «Η δολοφονική απόπειρα εναντίον του Ελευθερίου Βενιζέλου 6 Ιουνίου 1933).