ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΠΑΠΑΣ: ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΠΑΝΕΚΔΟΣΗ

Η ιστορία και το αρχείο της οικογένειας του ήρωα της Επανάστασης του 1821

 Η εκδήλωση στον παγκόσμιο ιστό

Του ΒΑΣΙΛΗ Σ. ΚΑΡΤΣΙΟΥ

booksonthesites.blogspot.com

 

Οι συντελεστές της επανέκδοσης του βιβλίου, και της εκδήλωσης, και οι δύο ομιλητές φωτογραφίζονται με έκδηλη τη χαρά στα πρόσωπά τους. 

Ιστορικές στιγμές έζησε το Σάββατο 25 Νοεμβρίου 2017 η γενέτειρα του ήρωα της Επανάστασης του 1821 Εμμανουήλ Παπά. Στο ανακαινισμένο κτίριο του Σχολαρχείου, έγινε η παρουσίαση της επανέκδοσης του βιβλίου του αείμνηστου καθηγητή Απόστολου Βακαλόπουλου «Εμμανουήλ Παπάς, Αρχηγός και Υπερασπιστής της Μακεδονίας – Η Ιστορία και το Αρχείο της Οικογένειάς του», το οποίο είχε εκδοθεί το 1981 από το Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου (Ι.Μ.Χ.Α.), αλλά είχε εξαντληθεί μέσα σε λίγα χρόνια. Στην κατάμεστη αίθουσα των «Εκπαιδευτηρίων της Ελληνο-ορθοδόξου Κοινότητος Δοβίστης», η κατασκευή των οποίων αποφασίστηκε το 1883 και ολοκληρώθηκε μετά από τρία χρόνια, οι παρευρισκόμενοι είχαν την ευκαιρία να βιώσουν μοναδικές στιγμές σε μία άρτια συνδιοργάνωση από την Εταιρεία Μελέτης και Έρευνας της Ιστορίας των Σερρών (Ε.Μ.Ε.Ι.Σ.), τον δήμο Εμμανουήλ Παπά, την Τοπική Κοινότητα και τον Πολιτιστικό Σύλλογο του χωριού.

Ομιλητές της εκδήλωσης ήταν ο επίκουρος καθηγητής Βαλκανικής Ιστορίας και Μέσων Ενημέρωσης στο Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Βλάσης Βλασίδης, και ο υποφαινόμενος που τυγχάνει και πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Εμμανουήλ Παπάς Θεσσαλονίκης.  

Το Σχολαρχείο της γενέτειρας του Ήρωα ανακαινίστηκε μέσα στο 2017 με χρηματοδότηση που εξασφάλισε ο πρόεδρος της ΠΕΔ Κεντρικής Μακεδονίας  και δήμαρχος Αμπελοκήπων - Μενεμένης Λάζαρος Κυρίζογλου. Στην κάτω φωτογραφία, η είσοδος της οικίας του Εμμανουήλ Παπά.

Διαβάζουμε από το δελτίο Τύπου της Ε.Μ.Ε.Ι.Σ.: «Οι ομιλητές παρουσίασαν το εξαιρετικό  σύγγραμμα που ανατυπώθηκε και ήδη διανέμεται στις βιβλιοθήκες των σχολείων όλων των βαθμίδων, των πανεπιστημίων και των επιστημονικών ιδρυμάτων, και κατόρθωσαν να αναδείξουν το έργο και την προσωπικότητα του Ήρωα Εμμανουήλ Παπά καθώς και την προσφορά και τις θυσίες της οικογένειάς του και κυρίως των υιών του Αρχιστρατήγου, προσφορά που παραμένει δυστυχώς ακόμη στο σκοτάδι της ιστορικής καταγραφής. Επίσης έδωσαν έναυσμα για διεξοδικότερη μελέτη σχετικά με τον Εμμανουήλ Παπά μέσα από ιστορικά αρχεία άλλων χωρών που πλέον είναι στη διάθεση ιστορικών και ερευνητών».

Την εκδήλωση χαιρέτισαν ο δήμαρχος του δήμου Εμμανουήλ Παπά Δημήτριος Νότας, ο πρόεδρος της τοπικής κοινότητας  Εμμανουήλ Παπά Γεώργιος Πάνου,  και ο πρόεδρος της Ε.Μ.Ε.Ι.Σ Δημήτριος Δημούδης. Την εκδήλωση  παρουσίασε η δημοσιογράφος Μαρία Νάβαλη.

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο εκπρόσωπος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Σερρών κ. Θεολόγου, οι βουλευτές Σερρών Αφροδίτη Σταμπουλή και Μιχάλης Τζελέπης, ο αντιπεριφερειάρχης Σερρών Ιωάννης Μωυσιάδης, οι  πρώην δήμαρχοι Εμμανουήλ Παπά Βασίλης Κετσετζής και  Νιγρίτας Δημήτρης Δάπης, η πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου Εμμανουήλ Παπά Δήμητρα Πυρινή, ο πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου Σερρών Θ. Αραμπατζής, οι αντιδήμαρχοι Εμμανουήλ Παπά Δεδούσης Θεοφάνης και  Στόικος Γιώργος, ο αντιδήμαρχος Σερρών Π. Γρηγοριάδης, ο επικεφαλής της μείζονος αντιπολίτευσης του δήμου Εμμανουήλ Παπά Β. Μπάλτσιος, εκπρόσωποι του ΑΠΘ, του ΤΕΙ Μακεδονίας (Σερρών), πρόεδροι πολιτιστικών συλλόγων και φορέων της πόλης και του νομού Σερρών  και πλήθος κόσμου. Αξίζει να τους τιμήσουμε όλους!

ΣΥΓΚΛΟΝΙΣΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

Απόστολος Βακαλόπουλος

Ο Βακαλόπουλος εντόπισε, μελέτησε και δημοσίευσε το Αρχείο της οικογένειας του Εμμανουήλ Παπά στην πιο ώριμη περίοδο της επιστημονικής και επαγγελματικής του σταδιοδρομίας ως πανεπιστημιακός καθηγητής της ιστορίας του Νέου Ελληνισμού. Το 1974 είχε συμπληρώσει 35ετία και συνταξιοδοτήθηκε. Συνεπώς, ο αείμνηστος καθηγητής συγκέντρωσε και μελέτησε όλο αυτό το αρχειακό υλικό με τη σοφία που αποκόμισε από την τριβή του με την Ιστορία και τις πηγές της. Κατ’ ομολογία του ιδίου, υπήρξε θετικιστής. Δέχθηκε επιρροές από τη «Γερμανική Ιστορία» του καθηγητή του πανεπιστημίου του Βερολίνου Λέοπολντ φον Ράνκε (1797-1886), κύριο εκπρόσωπο της σχολής των λεγόμενων θετικιστών: «…Η ιστορία για μένα είναι θετική επιστήμη. Την είχα από νωρίς αυτή την άποψη, διαφωνώντας με όσους την ξεχώριζαν από τις θετικές επιστήμες».

Ο Απόστολος Βακαλόπουλος αναζήτησε με επιμονή επί σειρά ετών τα έγγραφα της οικογένειας Παπά. Γράφει:

«Δεν νομίζω πως υπάρχουν πιο συνταρακτικά τεκμήρια, που ν’ αποκαλύπτουν τους πόθους των Ελλήνων της Μακεδονίας για την απελευθέρωση και την αποκατάστασή τους, από τα διασκορπισμένα σε διάφορα αρχεία έγγραφα, εκδεδομένα και ανέκδοτα, δηλωτικά των αγώνων του «Αρχηγού και Υπερασπιστού της Μακεδονίας» Εμμ. Παπά από τη Δοβίστα των Σερρών, καθώς και των γιών του. Μέσα απ’ αυτά διαγράφονται αδρές και αρρενωπές οι μορφές των μελών μίας ευτυχισμένης οικογένειας, η οποία, ενώ μπορούσε να ζήσει ήσυχα και ευδαιμονικά, τα θυσίασε όλα, άνεση και πλούτη, για την πατρίδα και έγινε ολοκαύτωμα στον βωμό της ελευθερίας.

Κατά τη διάρκεια των μακροχρόνιων ερευνών μου στον τομέα της ιστορίας της Μακεδονίας αναζήτησα με επιμονή τα έγγραφα της οικογένειας του Εμμ. Παπά, τα οποία άλλωστε θα έπρεπε να χρησιμοποιήσω, αν ήθελα να εξιστορήσω με συμπληρωματικά θετικά στοιχεία τα δύσκολα χρόνιά της κατά την εποχή του εθνικού ξεσηκωμού».

Ο κύριος όγκος των εγγράφων του αρχείου της οικογένειας Εμμανουήλ Παπά προέρχεται από δύο κυρίως πηγές: Την ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία και το Τμήμα Χειρογράφων της Εθνικής Βιβλιοθήκης. Τα έγγραφα της δεύτερης πηγής είναι κυρίως τα στοιχεία που συγκέντρωνε επί μακρόν χρονικό διάστημα ο τελευταίος γιός του Εμμανουήλ Παπά, ο Κωνσταντίνος, στην προσπάθεια του να δικαιωθεί ο αγώνας της οικογένειάς του και τα οποία έγγραφα κατέθετε στις αρμόδιες στρατιωτικές επιτροπές. Τα δύο αυτά αρχεία εντόπισε και μελέτησε με διαύγεια και επιστημονική τεκμηρίωση ο αείμνηστος ιστορικός μας.

Ο δήμαρχος Εμμανουήλ Παπά Δημήτρης Νότας, ο Βασίλης Κάρτσιος, η γενική γραμματέας της Ε.Μ.Ε.Ι.Σ. Ελισάβετ Μωυσιάδου, ο Βλάσης Βλασίδης και ο πρόεδρος της Εταιρείας Δημήτριος Δημούδης.

Ο Βασίλης Κάρτσιος περιχαρής με αντίτυπο της πρόσφατης επανέκδοσης του βιβλίου.

Το αρχείο του Εμμανουήλ Παπά παρέδωσε στην Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία ο Ιωάννης Μ. Θεοδωρίδης, σε χρόνο που πιθανολογείται μεταξύ του 1890 και του 1910. Η Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος ιδρύθηκε το 1882. Ιδρυτικά μέλη της υπήρξαν επιφανείς εκπρόσωποι των επιστημών, των γραμμάτων και των τεχνών της εποχής, όπως ο λόγιος και δημοσιογράφος Τιμολέων Φιλήμων, o θεμελιωτής της ελληνικής λαογραφίας Νικόλαος Πολίτης, ο ιστορικός Σπυρίδων Λάμπρος, ο Αθηναιογράφος Δημήτριος Καμπούρογλου, ο δημοσιογράφος Μπάμπης 'Aννινος, ο ιστορικός και γεωγράφος Αντώνιος Μηλιαράκης, ο ποιητής Γεώργιος Δροσίνης κ.ά.

Η διαφύλαξη του αρχείου από τα παιδιά και τους απογόνους του Εμμανουήλ Παπά, καθ’ όλη τη διάρκεια του 19^ου αιώνα, μετά το 1821, αποτελεί ένα πραγματικό άθλο και θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελέσει σενάριο κινηματογραφικής ταινίας. Ο Βακαλόπουλος εκτιμά ότι, κατά πάσα πιθανότητα, ο Ιωάννης Μ. Θεοδωρίδης είχε συγγενικούς ή στενούς φιλικούς δεσμούς με τον εγγονό του Εμμανουήλ Παπά, Κωνσταντίνο Ιωάννη Καπέτη, γιό της κόρης του Ελένης, και υποπρόξενο για κάποιο διάστημα της Μεγάλης Βρετανίας στις Σέρρες.

Ο κεντρικός δρόμος πριν την πλατεία του χωριού.

Δισέγγονος της κόρης του Εμμανουήλ Παπά Ελένης Καπέτη - Παπά επισκέφθηκε το χωριό, στις αρχές της δεκαετίας του 1950, και φωτογραφήθηκε με απογόνους των αδελφών του Εμμανουήλ και παράγοντες του χωριού. Διακρίνονται αριστερά ο Μακεδονομάχος Μιχάλης Τσιάπος, ο οποίος ήταν στο αντάρτικο Σώμα του Καπετάν Δούκα, και δεξιά ο γιατρός Μίμης Πάνου, ο οποίος θεράπευσε γενιές και γενιές στη γενέτειρα του ήρωα. Επίσης, διακρίνεται ο παπά Ευριπίδης. Μέχρι τη δεκαετία του 1960, το ένα τρίτο των κατοίκων του χωριού καταγόταν από την οικογένεια του παπά Δημήτρη Οικονόμου του Λεονταρή, του πατέρα του Εμμανουήλ.