Ο ΔΟΓΗΣ ΜΟΥΣΟΛΙΝΙ ΣΤΗΝ ΤΗΝΟ

Η αναμενόμενη επίθεση του «Τάγματος των Ιπποτών»

Του ΒΑΣΙΛΗ Σ. ΚΑΡΤΣΙΟΥ

booksonthesites.blogspot.com

Μετά την κατάκτηση και τη λεηλασία της Κωνσταντινούπολης το 1204 από τους Σταυροφόρους, η Τήνος ήταν από τα πρώτα νησιά του Αιγαίου που έπεσαν στα χέρια των «οίκων» των Βενετών. Την άλωση της Πόλης από τους Σταυροφόρους και τους Ενετούς, τον Απρίλιο του 1204, ακολούθησε η μεγαλύτερη λεηλασία και καταστροφή πολιτιστικών θησαυρών που γνώρισε η ανθρωπότητα. Οι Λατίνοι λεηλάτησαν συσσωρευμένο πλούτο αιώνων από κάθε δημόσιο ή ιδιωτικό κτίριο. Τεράστιες ποσότητες χρυσού και αργύρου μεταφέρθηκαν στη Δύση. Τα μοναστήρια και οι εκκλησίες απογυμνώθηκαν, και εκτός των πολυτίμων σκευών και χειρογράφων μεταφέρθηκαν στις πόλεις των Λατίνων και τα ιερά λείψανα δεκάδων Αγίων.

 «Οι Άγιες Τράπεζες της Αγίας Σοφίας, που τις θαύμαζε όλη η οικουμένη, τεμαχίστηκαν, προκειμένου να προσποριστούν οι Σταυροφόροι τα πολύτιμα υλικά τους. Άλογα και μουλάρια οδηγήθηκαν στο ναό για να μεταφέρουν τα φορτία των ιερών σκευών, των χρυσών και αργυρών πλακών του θρόνου, των αμβώνων και των θυρών και των όμορφων διακοσμήσεών του».  Ο Βυζαντινός αξιωματούχος και ιστορικός του 12ου αιώνα Νικήτας Χωνιάτης υπήρξε αυτόπτης μάρτυς της Άλωσης της πόλης από τους Σταυροφόρους και περιγράφει με τα μελανότερα χρώματα την τραγική εκείνη περίοδο στο κυριότερο έργο του «Χρονική διήγησις του Χωνιάτου κυρ Νικήτα αρχομένη από της Βασιλείας Ιωάννου του Κομνηνού και λήγουσα μέχρι της Αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως».

Η Τήνος και η Μύκονος έπεσαν στα χέρια του «οίκου» Γκίζι, μαζί με τη Σκιάθο, τη Σκόπελο και τη Σκύρο, ήδη από το 1207. Τα υπόλοιπα νησιά των Κυκλάδων απέκτησαν άλλα αφεντικά.

«Ο Ενετός τυχοδιώκτης Μάρκο Σανούδο, ανεψιός του Δόγη Δάνδολο, κατέκτησε τις Κυκλάδες το 1209 και εγκαταστάθηκε στη Νάξο εκδιώκοντας τους Γενοβέζους τυχοδιώκτες. Ο Ερρίκος της Φλάνδρας, δεύτερος Λατίνος Αυτοκράτωρ της Κωνσταντινουπόλεως (1205-1216), ανεκήρυξε την περιοχή του Σανούδου, Δουκάτο, και αυτόν τον ονόμασε Δούκα του Αρχιπελάγους με κυριαρχία σε Πάρο, Μήλο, Σύρο, Κύθνο, Σίφνο, Σίκινο και πρωτεύουσα την Νάξο. Άλλες νήσους έδωσε στους έμπιστους του προς προσπορισμό. Στον Δάνδολο την Άνδρο, στον Βαρόσι την Θήρα, στον Κουαρίνι την Αστυπάλαια, στον Φώσκολο την Ανάφη, στον Βενιέρι τα Κύθηρα, ενώ οι Γκύζι ανέλαβαν τις Τήνο, Μύκονο, Σποράδες, και οι Τζουστινιάνι τις Κέα και Σέριφο».(ΜΠΕΛΛΟΣ, 198).

 Η κυριαρχία των Γκίζι στην Τήνο κράτησε σχεδόν δύο αιώνες. Το 1390, ελλείψει νόμιμων κληρονόμων, το νησί πέρασε στα χέρια της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας. Επτά χρόνια πριν, το 1383, έληξε και η κυριαρχία των Σανούδων στο Δουκάτο του Αρχιπελάγους. Την εξουσία στην περιοχή ανέλαβε ο οίκος των Κρίσπι, μία οικογένεια από τη Βερόνα, υπό την προστασία πάντοτε των Ενετών. Οι Σανούδοι για περίπου 150 χρόνια είχαν επιδοθεί σε μία προσπάθεια εκλατινισμού των κατοίκων των νησιών, με τη δημιουργία ρωμαιοκαθολικής επισκοπής, κατασκευή καθολικών ναών κλπ.

Το 1715, οι Οθωμανοί κατέλαβαν την Τήνο. Με λίγα λόγια, η Τήνος έμεινε στα χέρια της Βενετίας  περισσότερα από 500 χρόνια, και στα χέρια των Οθωμανών λιγότερα χρόνια από κάθε άλλη περιοχή στον ελλαδικό χώρο. Έτσι, λοιπόν, εξηγείται και η παρουσία πολλών καθολικών κατοίκων στους οικισμούς του νησιού. Επί τουρκοκρατίας, οι Τήνιοι κράτησαν πολλά προνόμια, θρησκευτικά, διοικητικά κλπ. Μουσουλμάνοι δεν κατοίκησαν στο νησί. Κι’ αυτός ακόμα ο εκάστοτε Οθωμανός διοικητής του νησιού έλειπε τις περισσότερες μέρες του χρόνου.

Στο διάβα του χρόνου, οι κάτοικοι των Κυκλάδων βίωσαν διάφορους άρχοντες και ηγεμόνες. Το 1536, ο Μπαρμπαρόσα κατέκτησε το Δουκάτο και κατέστησε τους κατοίκους φόρου υποτελείς στον Σουλτάνο έναντι 5.000 δουκάτων ετησίως. Ο Λατίνος Δούκας της οικογένειας των Κρίσπι είχε διατηρήσει την ηγεμονία του. Επομένως, οι κάτοικοι έπρεπε να πληρώνουν φόρο υποτέλειας στους Οθωμανούς και να φροντίζουν να περνά καλά και ο ηγεμόνας τους. Το ίδιο έγινε και στα άλλα νησιά. Φόρου υποτελής είχε καταστεί και η Μύκονος. Η Τήνος έμεινε στα χέρια των Ενετών.

Λόγω της στρατηγικής του θέσης, το Δουκάτο του Αρχιπελάγους υπήρξε διακαής πόθος του Ιωσήφ Νάσι, του Πορτογάλου κρυπτοεβραίου (Μαράνος) πάμπλουτου της εποχής, ανεψιού της Ντόνα Γκρασία Μεντέζ Νάσι. Στην Πορτογαλία ήταν γνωστός ως Ζοάο Μίκας και δον Ζοάο Μίκας Μεντέζ. Η δυναστεία των Νάσι ήταν η αντίστοιχη οικογένεια Ρότσιλντ του 16^ου αιώνα. Ο Ιωσήφ Νάσι, με υψηλές διασυνδέσεις στην Υψηλή Πύλη και στο Σουλτάνο Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή, και με πολλαπλές οικονομικές δραστηριότητες στη Οθωμανική επικράτεια, κατάφερε να γίνει το 1566 «Δουξ της Νάξου και Κόντες της Άνδρου και Πάρου και κύριος της Μήλου και των νήσων». Κοντολογίς έγινε δούκας του Αρχιπελάγους από τον διάδοχο του Σουλεϊμάν, τον Σελήμ τον 2^ο. Αυτό, όμως, δεν κράτησε για πολύ καιρό. (ΣΕΣΙΛ ΡΟΘ, The House of Joseph Nasi, Duke of Naxos).

Υπάρχει πλήθος αναφορών από περιηγητές που επισκέφθηκαν την Τήνο τον 17^ο, 18^ο και 19^ο αιώνα. Αξίζει να αναφέρουμε τις επισημάνσεις τους, ότι καθολικοί και ορθόδοξοι μιλούσαν ελληνικά, ότι μερικά χρόνια πριν την κατάληψη του νησιού από τους Οθωμανούς υπήρχαν 120 καθολικοί ιερείς και 200 ορθόδοξοι, αλλά γενικώς ο καθολικός επίσκοπος είχε την πρωτοκαθεδρία κλπ. Το νησί, φαίνεται ότι γενικώς έζησε και περιόδους ευμάρειας, με παραγωγή μεταξιού και έξοχων μεταξωτών, ανάπτυξη του εμπορίου και της βιοτεχνίας. (JACOB SPON, JOSEPH PITTON DE TOURNEFORT, CHARLES DE SAINT MAURE).

Το ενδιαφέρον των Λατίνων για τα νησιά του Αρχιπελάγους παρέμεινε αμείωτο και στα χρόνια της Επανάστασης του 1821. Τον Μάρτιο του 1823, το Τάγμα των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννου του Ιεροσολυμίτου εκδήλωσε επισήμως ενδιαφέρον για την εγκατάσταση της έδρας του στη Ρόδο, με πλήρη κυριαρχία και σε Κάρπαθο και Αστυπάλαια. Αλλά μέχρι την απελευθέρωση αυτών των νησιών, το Τάγμα ζητούσε την προσωρινή εγκατάστασή του στη Σύρο, με πλήρη κυριαρχία και στις Οινούσες. (ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Π. ΠΑΣΧΑΛΗΣ, ΟΙ ΙΠΠΟΤΑΙ ΤΗΣ ΜΑΛΤΑΣ, 7-18).

Το Τάγμα του Αγίου Ιωάννου του Ιεροσολυμίτου ιδρύθηκε το 1048. Το 1522 εξεδιώχθη από τη Ρόδο από τον Σουλεϊμάν μετά από κυριαρχία 213 ετών. Μετέφερε την έδρα του στη Μάλτα. Το 1798 ο Ναπολέων κατέκτησε τη Μάλτα αλλά πολύ σύντομα το νησί έπεσε στα χέρια των Άγγλων. Από τότε το Τάγμα ουσιαστικά είχε πτωχεύσει και έψαχνε να βρει ευκαιρία να εγκατασταθεί στις παλιές κατακτήσεις του. Για να πετύχει το σκοπό του, το Τάγμα εφοδίασε τον ιππότη Φίλιππο Σατελαίν με διάφορα …διπλώματα για την απονομή του «εξοχότερου βαθμού της κατατάξεως» στους: Ανδρέα Μεταξά υπουργό της αστυνομίας, Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο υπουργό των εξωτερικών, Λάζαρο Κουντουριώτη πρώτο προύχοντα της Ύδρας, Ανδρέα Μιαούλη ναύαρχο του ελληνικού στόλου, Εμμανουήλ Τομπάζη αντιναύαρχο, Πέτρο Μαυρομιχάλη ηγεμόνα των Μανιατών και στον εκάστοτε υπουργό εσωτερικών και στρατιωτικών.

Το θέμα δεν προχώρησε όχι γιατί το Τάγμα δεν ήταν σε θέση να ικανοποιήσει ούτε έναν από τους όρους της προσωρινής σύμβασης (σύναψη δανείου κλπ.), αλλά κυρίως λόγω των εσωτερικών αντιπαραθέσεων και της άσχημης τροπής που πήραν τα πράγματα στην επαναστατική περίοδο. Την ταφόπλακα στα σχέδια του Τάγματος έβαλε η εκλογή του Ιωάννη Καποδίστρια στη θέση του πρώτου κυβερνήτη της Ελλάδας με θητεία επτά ετών, στις 30 Μαρτίου 1827 στη Γ Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας. Η εκλογή του Καποδίστρια θεωρήθηκε ήττα της αγγλικής εξωτερικής πολιτικής.

Τον Οκτώβριο του 1827, ο Καποδίστριας επιστρέφοντας από την Αγία Πετρούπολη κατευθύνθηκε στο Λονδίνο. Εκεί ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών Γουίλμοτ Χόρτον τον ρώτησε ποια είναι τα γεωγραφικά όρια που απαιτεί η Ελλάδα για το υπό σύσταση κράτος. Επρόκειτο για το crash test του νέου κυβερνήτη. Ο Καποδίστριας απάντησε: «Τα όρια ταύτα από του 1821 καθορίζονται υπό του αίματος του εκχυθέντος εις τα σφαγεία των Κυδωνιών, της Κύπρου, της Χίου, της Κρήτης, των Ψαρών και του Μεσολογγίου…». Η μοίρα του Καποδίστρια είχε σφραγισθεί!

Το 1828, ο αρχιναύαρχος του ελληνικού στόλου λόρδος Κόχραν περιόδευε στα νησιά των Κυκλάδων και προσπαθούσε να προσηλυτίσει τους κατοίκους υπέρ του Τάγματος των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη! Ο Κόχραν με την αναγόρευσή του σε αρχιναύαρχο είχε πληρωθεί προκαταβολικά τους μισθούς του, 15.000 λίρες! Έτσι, λοιπόν, όταν έγινε γνωστό στην κυβέρνηση ότι διέδιδε πως οι Κυκλάδες δεν θα περιλαμβάνονταν στα όρια του ελληνικού κράτους, και ότι η μόνη ελπίδα των κατοίκων ήταν να υψώσουν την σημαία του Τάγματος, σηκώθηκε και έφυγε στην Αγγλία! (Ν. ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ, 53-54).

Το 1924 εμφανίστηκε στην Κέρκυρα ο τιτλούχος του Τάγματος πρίγκιπας Γκίζι Αλμπάνι, ως εκπρόσωπος της ιταλικής κυβέρνησης, μαζί με δύο άλλους τιτλούχους του Τάγματος και διένειμε στους πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία δέκα εκατομμύρια φράγκα. Επρόκειτο για ποσό από τα 50 εκατομμύρια που πήρε η Ιταλία από την Ελλάδα με την απειλή χρήση βίας μετά το επεισόδιο της Κακαβιάς. Δεδομένου ότι από την τελευταία παρουσία του Τάγματος στα ελληνικά πράγματα είχαν παρέλθει 100 χρόνια, η εμφάνιση τόσων τιτλούχων του Τάγματος στην Κέρκυρα θα έπρεπε να βάλει σε σκέψεις τις τότε ελληνικές κυβερνήσεις.

Ο ΔΟΓΗΣ …ΜΟΥΣΟΛΙΝΙ

Η επιλογή του Μουσολίνι να χτυπήσει τα πλοία στο λιμάνι της Τήνου, ανήμερα του εορτασμού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου,  στις 15 Αυγούστου του 1940, μόνον τυχαία δεν ήταν. Στις 08:30, ιταλική τορπίλη βύθισε το καταδρομικό ΕΛΛΗ, ενώ ο κυβερνήτης Τζιουζέπε Αϊκάρντι του ιταλικού υποβρυχίου Delfino δεν δίστασε να τορπιλίσει και τα επιβατηγά πλοία ΕΛΣΗ και ΕΣΠΕΡΟΣ, που βρίσκονταν μέσα στο λιμάνι. Ευτυχώς, οι τορπίλες δεν βρήκαν στόχο και κατέστρεψαν μόνον ένα τμήμα του κρηπιδώματος του λιμανιού. Εάν η 2^η και 3^η τορπίλη έβρισκαν στόχο, η Ελλάδα θα θρηνούσε εκατοντάδες θύματα.

Το καλοκαίρι του 1940 η ιταλική προκλητικότητα είχε φθάσει στο απόγειό της και για το λόγο αυτό ο πολεμικός στόλος είχε λάβει εντολή να βρίσκεται σε διασπορά στα διάφορα νησιά και λιμάνια της χώρας, για να αποφύγει ένα μαζικό καταστροφικό χτύπημα από την ιταλική αεροπορία. Η ΕΛΛΗ και ο ΑΕΤΟΣ βρίσκονταν στη Μήλο. Το καταδρομικό ΕΛΛΗ πήρε εντολή να καταπλεύσει στο λιμάνι της Τήνου για τον εορτασμό της Μεγαλόχαρης. Το πλοίο είχε αγκυροβολήσει 500 μέτρα έξω από τον λιμενοβραχίονα και βυθίστηκε σε σύντομο χρονικό διάστημα σε βάθος 47 μέτρων. Εννέα αξιωματικοί και ναύτες νεκροί και 24 τραυματίες ο θλιβερός απολογισμός της ιταλικής ατιμίας. Ήταν τα πρώτα θύματα του ελληνο-ιταλικού πολέμου.

Χρόνια αργότερα, ο τότε σηματονόμος του αντιτορπιλικού ΑΕΤΟΣ πλωτάρχης του Πολεμικού Ναυτικού ε.α. Γεώργιος Λαμπράκος δήλωσε ότι η αρχική εντολή ήταν να πάει στην Τήνο ο ΑΕΤΟΣ, αλλά το βράδυ η εντολή άλλαξε και πήγε στην Τήνο το ΕΛΛΗ. Όπως είπε χαρακτηριστικά, επρόκειτο για «θεία οικονομία» γιατί το αντιτορπιλικό ΑΕΤΟΣ είχε πολύ μεγαλύτερο φόρτο μάχης από το ΕΛΛΗ, και αν τορπιλιζόταν θα υπήρχαν καταστροφές και στη χώρα της Τήνου. 

Αυτή η βλασφημία ανήμερα του εορτασμού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου δεν έμεινε ατιμώρητη. Τον Μάρτιο του 1943, το Delfino βυθίστηκε αύτανδρο παρασέρνοντας στον υγρό τάφο και τα 28 μέλη του πληρώματος. Ο Αϊκάρντι έζησε γιατί είχε παραδώσει τη διοίκηση του υποβρυχίου σε συνάδελφό του αμέσως μετά τον τορπιλισμό της ΕΛΛΗΣ.  Η μεγαλύτερη όμως ατιμία έγινε μετά από 15 χρόνια. Κάποια εταιρεία χρηματοδότησε την κοπή του πλοίου και την ανέλκυση των πολύτιμων κομματιών (ατσάλι, μπρούτζος, χαλκός κλπ.). Ό,τι απέμεινε από λαμαρίνες και σιδηροδοκούς πουλήθηκε και αυτό. Το 1983, ο δύτης ερευνητής Αλέξης Παπαδόπουλος, το μόνο που βρήκε για να κινηματογραφήσει, στο σημείο της βύθισης του πλοίου, ήταν ένα κομμάτι από την ανεμοδόχο του καταδρομικού. Όπως είπε σε τηλεοπτική εκπομπή, συγκινήθηκε όταν είδε τους δύτες του να κάνουν το σταυρό τους και να προσκυνούν το ζωντανό αυτό κομμάτι της ιστορίας μας.

Το Delfino όταν χτύπησε το ΕΛΛΗ είχε τη βάση του στο Porto Lago, μία ναυτική και αεροπορική βάση που κατασκεύασαν οι Ιταλοί στο Λακκί στη Λέρο. Οι Ιταλοί είχαν διαπιστώσει ότι ο κόλπος στο Λακκί ήταν ένα από τα μεγαλύτερα φυσικά λιμάνια στη Μεσόγειο. Από τις αρχές τις δεκαετίας του 1930 άρχισαν να κατασκευάζουν μία ολόκληρη πόλη. Το συγκρότημα αυτό με δημόσια κτίρια, κοιτώνες, κατοικίες κλπ. παρουσιάζει ακόμη και σήμερα εξαιρετικό αρχιτεκτονικό  ενδιαφέρον ως δείγμα της ιταλικής τεχνοτροπίας του μεσοπολέμου.

Ο Ιωάννης Μεταξάς ζήτησε να συνεχισθεί κανονικά ο εορτασμός, ενώ η επίσημη κυβερνητική ανακοίνωση έκανε λόγο για άγνωστης ταυτότητας υποβρύχιο. Οι εμπειρογνώμονες γνώριζαν από την πρώτη στιγμή, από τους σειριακούς αριθμούς των τορπιλών, ότι επρόκειτο για ιταλικό υποβρύχιο. Άλλωστε, ήταν αναμενόμενο, μόνο που περίμεναν χτύπημα από αέρος. 

Στις 30 Οκτωβρίου 1940, ο Ιωάννης Μεταξάς παρουσίασε στους ιδιοκτήτες και τους αρχισυντάκτες των αθηναϊκών εφημερίδων, σε μία off the record συνάντηση στο Γενικό Στρατηγείο, την κατάσταση όπως είχε διαμορφωθεί και όπως πίστευε ότι θα εξελισσόταν τους επόμενους μήνες:

«Μη νομίσετε ότι η απόφασις του ΟΧΙ πάρθηκε έτσι σε μία στιγμή. Μη φαντασθήτε ότι εμπήκαμε στον πόλεμο αιφνιδιαστικά. Ή ότι δεν έγινε παν ό,τι επετρέπετο και μπορούσε να γίνη δια να τον αποφύγουμε. Από την εποχή της καταλήψεως της Αλβανίας το Πάσχα πέρυσι, το πράγμα άρχισε να φαίνεται. Από τον περασμένο Μάιο είπα καθαρά στον κ. Γκράτσι ότι αν προσεβαλλόμεθα εις τα εθνικά κυριαρχικά μας δικαιώματα, θα ανθιστάμεθα αντί πάσης θυσίας και δι’ όλων των μέσων μας».

ΛΑΤΡΕΥΤΙΚΑ ΔΡΩΜΕΝΑ ΣΕ ΛΕΥΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ

 Ο ιερός ναός της Παναγίας Ευαγγελίστριας υπήρξε το πρώτο δημόσιο οικοδόμημα της επαναστατικής περιόδου και της ελεύθερης Ελλάδας, καθώς ανεγέρθηκε κατά τη διάρκεια των ετών 1823-1831. Ο ναός της Παναγίας της Τήνου είναι, χωρίς αμφιβολία, ένα επιβλητικό οικοδόμημα από λευκό μάρμαρο, που ακολουθεί την αιγαιοπελαγίτικη αρχιτεκτονική παράδοση, αλλά και τις μικρασιατικές επιρροές. Το όλο οικοδόμημα, με τα διάφορα μουσεία και τις μόνιμες εκθέσεις, δημιουργούν ένα μοναδικό μοναστηριακής τεχνοτροπίας συγκρότημα, ικανό να δέχεται μεγάλο αριθμό προσκυνητών, αλλά και απλών επισκεπτών.

Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη. Η τηνιακή μαρμαροτεχνία έχει ενταχθεί στον αντιπροσωπευτικό κατάλογο της UNESCO της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Οι Τήνιοι μαρμαράδες και μαρμαρογλύπτες ανοικοδόμησαν την Ερμούπολη μέσα σ’ ένα νεοκλασικό ιδεώδες και αργότερα στήριξαν τη νεοκλασική φυσιογνωμία της νέας πρωτεύουσας του ελληνικού βασιλείου, την Αθήνα. Η Τήνος έχει να επιδείξει «ογκόλιθους» καλλιτέχνες, γλύπτες και ζωγράφους. Η παρουσίασή τους γεμίζει τόμους ολόκληρους. Συνταρακτικά ονόματα, όπως ο Γιαννούλης Χαλεπάς, ο Δημήτριος Φιλιππότης, ο Σώχος Λάζαρος, ο Νικηφόρος Λύτρας, ο Νικόλαος Γύζης, ο Γεώργιος Βιτάλης και, κυριολεκτικά, δεκάδες άλλοι καλλιτέχνες μεγάλης εμβέλειας, από τον 19^ο αιώνα έως και σήμερα.

Κάτω από τον ναό της Ευαγγελίστριας βρίσκεται ο ναός της Ζωοδόχου πηγής. Εκεί βρέθηκε σε δύο κομμάτια, στις 30 Ιανουαρίου του 1823, η εικόνα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, στο τότε κτήμα του Αντωνίου Δοξαρά, μετά από όραμα, σύμφωνα με την παράδοση, της μοναχής Πελαγίας στην ιερά μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου Κεχροβουνίου. Η εύρεση της εικόνας σε μία κρίσιμη περίοδο της επανάστασης του 1821 προκάλεσε όχι μόνον την κατασκευή του περικαλλούς ναού, αλλά και μία σειρά από λατρευτικά δρώμενα που με την πάροδο του χρόνου προσέλκυσαν πλήθος επισκεπτών από όλη την Ελλάδα. Με Συνοδική Πατριαρχική Πράξη του 1970 η μοναχή Πελαγία ανακηρύχθηκε αγία, ενώ μετά από τρία χρόνια κτίστηκε ναός στο όνομά της, όπου φυλάσσεται η αγία κάρα της.

Η Τήνος και οι πολυπληθείς επισκέπτες εορτάζουν και πανηγυρίζουν κάθε χρόνο την επέτειο εύρεσης της εικόνας στις 30 Ιανουαρίου 1823, τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου στις 25 Μαρτίου, την επέτειο του οράματος της μοναχής Πελαγίας στις 23 Ιουλίου 1822, και την Κοίμηση της Θεοτόκου στις 15 Αυγούστου. Μία γεύση της έντασης του θρησκευτικού αυτού φαινομένου πήραν όσοι βρέθηκαν φέτος στην Τήνο, στην επέτειο του οράματος στις 23 Ιουλίου. Η εικόνα μεταφέρθηκε από το ναό της Ευαγγελίστριας στην ιερά μονή Κεχροβουνίου, και μετά από αρχιερατική θεία λειτουργία το πρωί, και εσπερινό το απόγευμα, η εικόνα επέστρεψε στη βάση της συνοδευόμενη από χιλιάδες πιστούς, που διήνυσαν 9 χιλιόμετρα με τα πόδια. Στην προκυμαία υποδέχθηκε την εικόνα μία λαοθάλασσα μέσα σε ένα πανδαιμόνιο από κόρνες πλοίων, καϊκιών και …λεωφορείων εν παρατάξει!

ΕΝΑ ΕΡΓΟΧΕΙΡΟ

Η Τήνος είναι ένα άγριας ομορφιάς νησί, σχεδόν αποψιλωμένο, με χαμηλή βλάστηση θαμνωδών φυτών και πολλά θαμνολιβαδικά όπως τσάι του βουνού, κάπαρη, θυμάρι, ρίγανη, αγριομέντα κλπ. Μερικές περιοχές της Τήνου προσιδιάζουν σε τοπία άλλων πλανητών, όπως το μικρό μεσαιωνικό καθολικό χωριό του Βώλακα, που είναι χτισμένο κυριολεκτικά εν μέσω μεγάλων σφαιρικών, χαμηλής ποιότητας, γρανιτένιων βράχων ηφαιστειογενούς προέλευσης. Είναι σίγουρο ότι κανείς δεν θα ήθελε να βρίσκεται εκεί όταν το ηφαίστειο εκτόξευε τους τεράστιους ογκόλιθους, που γεμίζουν σαν πέτρινο χαλάζι το τοπίο.

Η Τήνος είναι το κυκλαδίτικο νησί με τη μεγαλύτερη ενδοχώρα. Περισσότεροι από 40 οικισμοί «στολίζουν» το γυμνό τοπίο, μερικοί από αυτούς αληθινά πετράδια που λάμπουν στον αιγαιοπελαγίτικο ήλιο (Πύργος). Αλλά το σήμα κατατεθέν του νησιού είναι οι πεζούλες που διαχωρίζονται από τις ξερολιθιές. Τέτοια εικόνα δεν θα δει ο επισκέπτης σε κανένα μέρος του κόσμου. Οι Τήνιοι, μέσα στους αιώνες, καλλιέργησαν με σιτηρά και άλλες φυτείες όλες τις επιφάνειες του νησιού, πολλές φορές σε κλίσεις που θεωρούνται αδιανόητες για καλλιέργειες. Η ανάγκη να εκμεταλλευτούν γεωργικά, και να διασώσουν τις πλαγιές από την αποσάθρωση και την καταστροφή, τους οδήγησαν σ’ αυτόν τον άθλο. Άλλωστε η ευμάρεια του νησιού, σε διαφόρους περιόδους, έχει αποδοθεί στην εντατική καλλιέργεια ενός άγονου τοπίου που κινδύνευε ανά πάσα στιγμή να αποσαθρωθεί όχι μόνον από τη δύναμη του νερού της βροχής αλλά και από τους θυελλώδεις ανέμους (καρεκλάτους, τραπεζάτους, καμπανάτους!). Η Τήνος είναι ένα εργόχειρο από ξερολιθιές, που αν το ανασηκώσεις θα θαμπωθείς από τη λάμψη του λευκού μαρμάρου και την ιδιοφυία των καλλιτεχνών της!