Η επανεκλογή στη Βουλή δεν πρέπει να
λειτουργεί για κάποιους ως Κολυμβήθρα του Σιλωάμ, ως εξαγνισμός σε λανθασμένες
επιλογές ή συνειδητά ψεύδη.
Του ΒΑΣΙΛΗ Σ. ΚΑΡΤΣΙΟΥ
booksonthesites.blogspot.com
 |
| Το 1720, ο Τζων Λω τίναξε τη γαλλική οικονομία στον αέρα εφαρμόζοντας τις "καινοτόμες" ιδέες του. Ομόλογα, μετοχές και τραπεζογραμμάτια είχαν γίνει κουρελόχαρτα. |
Ο Παναγιώτης Λαφαζάνης, λοιπόν, ο οποίος
«έζησε από πρώτο χέρι, με πόνο, αγωνία
και αγώνα, λεπτό προς λεπτό, στην καρδιά τους και με πρωταγωνιστικό ρόλο τις
δραματικές καταστάσεις της πρώτης διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ και ιδιαίτερα τα
Ιουλιανά του 2015», πήγε και είδε την ταινία του Γιάνη Βαρουφάκη «Ενήλικες στο δωμάτιο», σε σκηνοθεσία
του Κώστα Γαβρά, και έπαθε σοκ!
Προφανώς, ο Λαφαζάνης πήγε να δει την
ταινία για να διαπιστώσει μήπως ήταν αυτός ο ίδιος που δεν κατάλαβε τι έγινε το
2015. Άλειψε τα μάτια του με πηλό και πήγε να πλυθεί στην κολυμβήθρα του
Σιλωάμ, όχι για να εξαγνισθεί αλλά μπας και βρει το φως του. Σας υπενθυμίζουμε
τις δηλώσεις του Λαφαζάνη μετά την οδυνηρή έκπληξη και το ταράκουλο που έπαθε,
όχι από τη σκηνοθεσία του Γαβρά, αλλά από τους διαλόγους και το περιεχόμενο της
ταινίας: «Λυπάμαι ειλικρινά που είμαι υποχρεωμένος να πω ότι το
περιεχόμενο της ταινίας έχει ελάχιστη σχέση με την αλήθεια, τις τότε
πραγματικές συγκρούσεις, τα αληθινά διλήμματα, τις
εναλλακτικές προτάσεις, τις δυνατότητες και τα γεγονότα εκείνης της
κρίσιμης περιόδου, ενώ δίνει την εντύπωση ότι το σενάριο της κατασκευάστηκε για
να εξωραΐσει πρόσωπα και ανεξάρτητα από προθέσεις, να συγκαλύψει ανεπίτρεπτες
καταστάσεις».
Το γεγονός αυτό από μόνο του δεν
σημαίνει αναγκαστικά ότι ο Λαφαζάνης καταλάβαινε τι συνέβαινε εκείνη την
κολασμένη άνοιξη και εκείνο το τρισκατάρατο συριζαϊκό καλοκαίρι του 2015, και δεν ήταν ο μόνος. Ο ΣΥΡΙΖΑ είχε αφεθεί στις
εκλάμψεις και τις επινοήσεις του Γιάνη, με τον Τσακαλώτο να προσπαθεί να βρει
συσχετίσεις αυτών που συνέβαιναν, με αυτά που έμαθε ως γνήσιος Αριστερός
οικονομολόγος.
Τον Απρίλιο του 2015 το ερώτημα αν η
Ελλάδα θα παρέμεινε ή όχι στην Ευρωζώνη παρέμενε αναπάντητο. Έγκυροι, όμως,
αναλυτές θεωρούσαν σχεδόν βέβαιο ότι η όλη κατάσταση θα οδηγούσε σε πιστωτικό
γεγονός και χρεωκοπία αλλά όχι και σε Grexit. Καταστατικά
και νομοθετικά δεν υπήρχε απόφαση της Ε.Ε. που να υποχρεώνει μία χώρα σε έξοδο
επειδή δεν πληρώνει τα χρέη της. Εκ των υστέρων αποδείχθηκε ότι στην πραγματικότητα
το Grexit δεν αποτέλεσε ποτέ επιλογή του
«πειράματος». Δεν μας έδιωξαν κλοτσηδόν αλλά έβαλαν τον Alexis να κάνει την κωλοτούμπα του αιώνα.
Η χρεωκοπία εκείνη την εποχή θα μπορούσε
να σημαίνει πολλά και διάφορα πράγματα σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο. Τι
θα γινόταν με την πληρωμή μισθών και συντάξεων, με τα κουτσουρεμένα κρατικά
ομόλογα των φυσικών προσώπων, με τα χρέη προς το ΔΝΤ και την Ευρωπαϊκή Κεντρική
Τράπεζα κλπ; Η αθέτηση των υποχρεώσεων
προς το ΔΝΤ και προς την ΕΚΤ θεωρητικά θα οδηγούσε σε μία βραχυπρόθεσμη
οικονομική ανακούφιση αλλά κάτι τέτοιο δεν είχε επιχειρηθεί ποτέ και από καμία
χώρα στο πλαίσιο της Ε.Ε. Πάντως ήταν δεδομένο ότι, σε περίπτωση αθέτησης των
υποχρεώσεων της χώρας, οι χρεωστικοί τίτλοι της δεν θα μπορούσαν να «παίξουν»
σαν «IOUs» στις δημοπρασίες χρήματος της ΕΚΤ. Αυτό ίσως
πυροδοτούσε αντιδράσεις του «συστήματος» προς την κατεύθυνση του Grexit. Επρόκειτο για μία ρευστή και μεταβαλλόμενη
κατάσταση. Κινούμενη άμμος στην κυριολεξία.
«Άλλωστε
τα πράγματα έχουν αποδείξει πως η οικονομική επιστήμη μόνο για το παρελθόν
μπορεί να μιλήσει με σιγουριά. Ρωτήστε ένα οικονομολόγο, πότε είναι καλύτερα να
προβείτε σε μία αγορά. Θα σας απαντήσει: πέρυσι…». Η ρήση αυτή του
αείμνηστου Αθανάσιου Κανελλόπουλου στο βιβλίο του «Η οικονομία ανάμεσα στο χθες και στο αύριο», 1980, θα μπορούσε να
ήταν μερικώς σωστή υπό προϋποθέσεις. Δυστυχώς, η οικονομική επιστήμη δεν μπορεί
να μιλήσει με σιγουριά ούτε για το παρελθόν, ούτε για το παρόν, ούτε για το
μέλλον. Στο «αύριο» της οικονομίας του Κανελλόπουλου δεν διακρίνει κανείς ούτε
ψήγμα από τα όσα ζήσαμε από το 2009, και κυρίως από όσα βιώσαμε με την άνοδο
των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ στην εξουσία. Και αυτό γιατί οι δυνάμεις που καθορίζουν το
παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό και νομισματικό περιβάλλον είναι δύσκολα ανιχνεύσιμες
αυτές καθαυτές, και πόσο μάλλον οι πρακτικές και οι διαδικασίες που
χρησιμοποιούν. Οι «πτήσεις» γίνονται με αυτόματο πιλότο.
Ο J.
K. Galbraith έθεσε το θέμα
ως μία αέναη ανακάλυψη μίας προαιώνιας απάτης. Στο μνημειώδες βιβλίο του «Το Χρήμα», 1976, επισημαίνει ότι το χρονικό
διάστημα ανάμεσα στο θεωρητικό μεγαλείο της οικονομολογικής μεγαλοφυΐας και το
ναδίρ της επερχόμενης καταστροφής είναι συχνά μερικοί μήνες μόνο, το πολύ λίγα
χρόνια. Βεβαίως, ο Galbraith χρησιμοποιεί
τρανταχτά παραδείγματα, όπως ο Τζων Λω, ο Νίκολας Μπηλντ, ή ο Μπέρναρντ
Κόρνφηλντ. Μερικοί μήνες ήταν αρκετοί και για τον «δικό» μας Γιάνη (με ένα ν)
Βαρουφάκη.
ΤΟΞΙΚΟ ΚΛΙΜΑ
Σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε στη
δημοσιότητα το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, το δημόσιο και ιδιωτικό χρέος
παγκοσμίως έφθασε στα τέλη του 2015 το ποσό των 152 τρισεκατομμυρίων δολαρίων ή
στο 255% του παγκόσμιου ονομαστικού ΑΕΠ.
Τότε υπήρξε η εκτίμηση ότι το χρέος της Ιαπωνίας θα ανερχόταν στο 250%
του ΑΕΠ και της Ελλάδας στο 183,4%. Μιλάμε για παγκόσμιες πρωτιές! Όμως, εκθέσεις χρηματιστηριακών κύκλων και
οίκων αξιολόγησης ανέβαζαν το σύνολο του ιδιωτικού και δημόσιου χρέους στα 200
τρισεκατομμύρια δολάρια, από τα οποία τα 60 τρις αφορούσαν ένα «τοξικό» δημόσιο
χρέος που απειλούσε την παγκόσμια οικονομία και σταθερότητα.
Με λίγα λόγια, τα τεκταινόμενα στην
Ελλάδα το 2015 συνέβαιναν μέσα σ’ ένα παγκόσμιο «τοξικό» οικονομικό περιβάλλον,
απότοκο εν πολλοίς της κατάρρευσης της αμερικανικής οικονομίας μετά το
2007-2008, που συμπαρέσυρε και τις χώρες του ευρωπαϊκού νότου. Σύμφωνα με
γνωστό συμβουλευτικό όμιλο (global management consulting),
από τους τελευταίους μήνες του 2007
και μέχρι το τέλος του 2014 το παγκόσμιο δημόσιο χρέος εκτοξεύτηκε κατά 25
τρισ. δολάρια ή 76%, από τα 33 τρισ. στα 58 τρισ. Μέσα σε 7 χρόνια το χρέος της
Κίνας τετραπλασιάστηκε.
Για
την αντιμετώπιση αυτής της τρομακτικής κατάστασης ο όμιλος είχε προτείνει διάφορα
μέτρα, που εν πολλοίς εξηγούσαν και τη στάση των δανειστών απέναντι στο δημόσιο
χρέος της Ελλάδας. Στην έκθεση προτείνονταν από την επέκταση των προγραμμάτων
ποσοτικής χαλάρωσης μέχρι ευρείες αναδιαρθρώσεις («κουρέματα») χρεών διαφόρων
χωρών - με διαγραφές χρεών που έχουν αγοραστεί από κεντρικές τράπεζες - και από
επιβολή εφάπαξ φόρων στον πλούτο μέχρι ευρεία εκποίηση δημόσιων περιουσιακών
στοιχείων των χωρών. Έτσι οδηγηθήκαμε στο ΥΠΕΡΤΑΜΕΙΟ και στην υποθήκη των
«φιλέτων» και των «ασημικών» της χώρας. Το είχε πει ο Σόιμπλε με άλλα λόγια: «Αλέξη, δεν θα μπορέσεις να υλοποιήσεις αυτά
που υπόσχεσαι»!
Μέσα
σ’ αυτή την περίοδο,
ο διευθύνων σύμβουλος της Deutsche Bank είχε φθάσει στο σημείο να καταγγέλλει
ότι ο γερμανικός τραπεζικός κολοσσός είχε πέσει «θύμα φημών και κερδοσκοπικών
παιχνιδιών». Όπως δημοσιεύτηκε, το αμερικανικό υπουργείο Δικαιοσύνης είχε
επιβάλλει πρόστιμο 14 δις δολαρίων για το ρόλο της τράπεζας στη
χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, με την κατηγορία της παραπλανητικής πώλησης
τιτλοποιημένων χρεών στεγαστικών δανείων. Εάν, λοιπόν, ένα τερατώδες τραπεζικό
ίδρυμα όπως είναι η Deutsche Bank, με 1,8 τρις δολάρια ενεργητικό εκείνη την περίοδο,
πέφτει θύμα «φημών και κερδοσκοπικών παιχνιδιών», τότε καταλαβαίνει κανείς
γιατί οι κυβερνήσεις δεν ελέγχουν τις οικονομίες των χωρών τους, και γιατί και η
Μέρκελ δεν ήξερε τι να κάνει με την Ελλάδα.
ΓΥΡΙΖΟΝΤΑΣ ΠΙΣΩ
Ας δούμε τι έγραφε στους FT o
Wolfgang Munchau,
στις 19 Απριλίου του 2015, για την τρέχουσα κατάσταση του ελληνικού (παγκόσμιας
διάστασης) προβλήματος:
“What is worrying is that the talks are not going anywhere. This is why
speculation about an agreement in the summer or the autumn is ultimately not
reassuring. Particularly puzzling is the Greek negotiating strategy. On the
substance, I tend to agree with finance minister Yanis Varoufakis: the
eurozone’s economic crisis management has been catastrophic. Under present
parameters, it is fundamentally unsustainable. But I do not understand why he
spends so much time preaching to those who tend to agree with him at
prestigious conferences in pleasant surroundings. Should he not be working on
the hard negotiations with his European creditors, and on the two plan B
scenarios?
«Αυτό
που είναι ανησυχητικό είναι ότι οι συνομιλίες δεν οδηγούν πουθενά. Αυτός είναι
ο λόγος για τον οποίο η εικασία για μία συμφωνία το καλοκαίρι ή το φθινόπωρο
είναι τελικά μη καθησυχαστική. Ιδιαίτερα αινιγματική είναι η ελληνική
διαπραγματευτική στρατηγική. Επί της ουσίας τείνω να συμφωνήσω με τον Έλληνα
υπουργό Οικονομικών Γιάνη Βαρουφάκη ότι η διαχείριση της οικονομικής κρίσης
στην Ευρωζώνη ήταν καταστροφική. Υπό τις παρούσες παραμέτρους είναι μη βιώσιμη.
Δεν καταλαβαίνω όμως γιατί ξοδεύει τόσο χρόνο κάνοντας κήρυγμα σ’ αυτούς που
τείνουν να συμφωνούν μαζί του σε διεθνή συνέδρια μέσα σ’ ένα ευχάριστο
περιβάλλον. Δεν θα έπρεπε να εργάζεται για τις σκληρές διαπραγματεύσεις με τους
Ευρωπαίους πιστωτές του και για τα δύο σενάρια του σχεδίου Β;
Both Grexit and the option of a default inside the eurozone would
stretch the resources of even the most organised government. It would require
military-style preparation: exchange controls, temporary closure of land
borders and airports, overnight bank recapitalisation, and logistical planning
to convey money from A to B on D-Day. Is the Greek government really so smart
it can just wait until the fateful moment arrives, and then manage this whole
process in real time with no script?
Και
το Grexit και η επιλογή
μίας χρεωκοπίας μέσα στην ευρωζώνη θα εξαντλούσε τις αντοχές και της πιο καλά
οργανωμένης κυβέρνησης. Θα απαιτούσε μία στρατιωτικού τύπου προετοιμασία:
συναλλαγματικοί έλεγχοι, προσωρινό κλείσιμο χερσαίων συνόρων και αεροδρομίων,
ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών μίας ημέρας και λογιστικό σχεδιασμό για τη μεταφορά
χρημάτων από το Α (σχέδιο) στο Β την ημέρα της κρίσης. Είναι η ελληνική
κυβέρνηση τόσο έξυπνη ώστε να περιμένει να έρθει η μοιραία στιγμή, και τότε να
διαχειριστεί όλη αυτή τη διαδικασία σε πραγματικό χρόνο χωρίς σενάριο;
I think I know the answer to that, and wonder whether one or more people
on both sides of these discussions may simply be miscalculating. We may be on
the verge of one of those sleepwalking moments in European history”.
Νομίζω
ότι γνωρίζω την απάντηση σε αυτό, και αναρωτιέμαι αν ένας ή περισσότεροι άνθρωποι
και στις δύο πλευρές αυτών των διαβουλεύσεων μπορεί απλά να κάνουν λάθος
υπολογισμούς. Μπορεί να είμαστε στα πρόθυρα μίας από εκείνες τις στιγμές
υπνοβασίας της ευρωπαϊκής ιστορίας».
Σήμερα, αυτοί «που δεν ήταν έτοιμοι να
κυβερνήσουν» - (σιγά την είδηση) - έχουν ξυπνήσει από την υπνοβασία, και κατηγορούν
ο ένας τον άλλο για τη μοιραία στιγμή, που θα έπρεπε να διαχειριστούν την όλη
υπόθεση σε πραγματικό χρόνο και χωρίς σενάριο. Αποδείχτηκε πολύ απλό: Ο Αλέξης
βγήκε από την αίθουσα μόνον όταν υπέγραψε τα πάντα. «Αλέξη, δεν θα μπορέσεις να υλοποιήσεις αυτά που υπόσχεσαι»!
ΠΑΡΑΛΙΓΟ ΣΤΑ ΒΡΑΧΙΑ
Έτσι, λοιπόν, πήγαν στο βρόντο τα
παράλληλα νομίσματα, τα ευρώ «μαϊμού», τα σενάρια για επιστροφή στη δραχμή, οι
«επιδρομές» στα ευρώ της ΕΚΤ, τα IOUs της βαρουφάκιας
δημιουργικής ασάφειας. Η χώρα γλίτωσε στο παραπέντε οικονομικές συνθήκες
λατινοαμερικάνικου προτεκτοράτου, και οι μαθητευόμενοι μάγοι εξακολουθούν να
πληρώνονται από το ελληνικό δημόσιο. Δικαιολογημένα, έχουν επανεκλεγεί! Να τι
έγραψε για τα IOUs ο J. K. Galbraith, στο περίφημο
πόνημά του «ΤΟ ΧΡΗΜΑ»:
«Σε
προηγούμενα χρόνια, όταν τρομαγμένοι οι άνθρωποι μαζευόντουσαν στις τράπεζες,
μερικές φορές αυτές έβγαζαν πιστοποιητικά – στην κυριολεξία I.O.U. (σ.σ.: I Owe You, σου χρωστώ
δηλαδή) – για να τακτοποιήσουν τους λογαριασμούς τους η μία με την άλλη, ή με
τους πιο έμπιστους πιστωτές τους. Μ’ αυτόν τον τρόπο, οι τράπεζες είχαν
καταφέρει να κρατήσουν τα πιο αποδεκτά μετρητά τους για τους πιο απαιτητικούς
καταθέτες. Η νέα νομοθεσία έκανε μόνιμες αυτές τις διευθετήσεις. Οι τράπεζες
είχαν την άδεια να ενωθούν για να εκδώσουν ένα νόμισμα επείγουσας ανάγκης. Αυτό
μπορούσε να γίνει με αντίκρισμα την ασφάλεια υγειών ομολογιών και εμπορικών
δανείων – τα τελευταία μπορούσαν ουσιαστικά να μετατραπούν σε μετρητά χωρίς να
πουληθούν… αυτό το υποκατάστατο νόμισμα θα αποσύρονταν από την κυκλοφορία, όταν
θα είχε περάσει η επείγουσα ανάγκη. Ο νόμος (για τα I.O.U.) χρησιμοποιήθηκε μόνο μια φορά, όταν ξέσπασε ο
πόλεμος του 1914».
Το 2015, ο αδαής και φορτωμένος
ιδεοληψίες κακεντρεχής ΣΥΡΙΖΑ μάσησε τον βαρουφάκιο «ταραμά», που δεν μασάει
ούτε η κατσίκα στο χωριό. Αλλά τα πράγματα θα μπορούσαν να εξελιχθούν πολύ
χειρότερα, αν ανατρέξουμε στην περίπτωση του Τζων Λω. Δεν υπάρχει συνεπής
οικονομολόγος ολκής που θα παραλείψει σε πόνημά του το παράδειγμα του Σκωτσέζου
τζογαδόρου του 18ου αιώνα. Ο Niall
Ferguson στο πολύκροτο έργο του «Η εξέλιξη του Χρήματος – Μία οικονομική
ιστορία του κόσμου» αφιερώνει αρκετές σελίδες στον άνθρωπο που τίναξε στον
αέρα τη γαλλική οικονομία για δεκαετίες και έστρωσε το δρόμο για την περιβόητη
«γαλλική επανάσταση» του 1789.
Όπως γράφει ο Ferguson,
ο Λω αδημονούσε να εφαρμόσει ένα δικής του επινόησης χρηματοοικονομικό σύστημα
πάνω σε ένα ανύποπτο έθνος. Αν υπήρχε τότε Ελλάδα, να είστε σίγουροι ότι θα
ήμασταν η πρώτη επιλογή. Ο κατά τ’ άλλα εκπληκτικός αυτός τύπος είχε συλλάβει
την ιδέα της δημιουργίας ενός νομίσματος από χαρτί, που θα ήταν το ίδιο
χρηστικό με τα κέρματα. Ο Λω εφάρμοσε ή πρότεινε διάφορες «καινοτόμες» ιδέες
στην Ολλανδία, στη Γένοβα, στη Σκωτία, στη Σαβοϊα κλπ., πριν καταλήξει στη
Γαλλία των Λουδοβίκων.
Το 1716 έπεισε τους Γάλλους και ίδρυσε
τη Banque Générale, με διευθυντή τον ίδιο, και για μία
εικοσαετία η τράπεζα είχε την άδεια να εκδίδει τραπεζογραμμάτια πληρωτέα σε
μεταλλικό νόμισμα χρυσού ή αργύρου. Ο Τζων Λω κατάφερε μέσα σε τέσσερα χρόνια
να γίνει Γενικός Ελεγκτής των Οικονομικών έχοντας υπό την εποπτεία του, μεταξύ
άλλων, την είσπραξη των έμμεσων φόρων της Γαλλίας, το συνολικό δημόσιο χρέος,
τα 26 γαλλικά νομισματοκοπεία, την αποικία της Λουιζιάνα κλπ. Για να μην τα
πολυλογούμε, ο Λω πολύ σύντομα φόρτωσε τη γαλλική οικονομία, τους ομολογιούχους,
τους μετόχους και τον κοσμάκη με πληθωριστικά «χαρτιά» που με το βάρος τους
αγόραζες …χαρτί τουαλέτας.
Μία σημαντική λεπτομέρεια: Οι Γάλλοι την
«πάτησαν» γνωρίζοντας το πραγματικό πρόσωπο του Λω. Το 1708 ο τότε υπουργός των
Εξωτερικών του Λουδοβίκου ΙΔ΄ τον είχε χαρακτηρίσει επαγγελματία τζογαδόρο και
πιθανόν κατάσκοπο. Ο Λω έφυγε αφήνοντας τη γαλλική οικονομία και το χρηματοπιστωτικό
της σύστημα στη λίθινη εποχή. Άφησε όμως και ένα συγκινητικό γράμμα στον δούκα
της Ορλεάνης: «Αναγνωρίζω ότι έκανα
μεγάλα λάθη. Τα έκανα επειδή είμαι απλώς άνθρωπος και όλοι οι άνθρωποι είναι
επιρρεπείς σε σφάλματα. Όμως, δηλώνω ότι καμιά από αυτές τις πράξεις δεν είχε
ως κίνητρο το δόλο ή την ανεντιμότητα, και ότι δεν πρόκειται να εξακριβωθεί κανένα
τέτοιου είδους στοιχείο στο χαρακτήρα μου σε όλη την πορεία των ενεργειών μου».
