Του ΒΑΣΙΛΗ Σ. ΚΑΡΤΣΙΟΥ
booksonthesites.blogspot.com
Αποσπάσματα από την ομιλία του συγγραφέα στις 19 Δεκεμβρίου 2023 στο βιβλιοπωλείο Αριστοτέλειον. Παρακολουθήστε όλη την ομιλία και τη συζήτηση που ακολούθησε στον παρακάτω σύνδεσμο, ο οποίος κοινοποιείται για πρώτη φορά:
https://youtu.be/NqawSh0JJ5c?si=vawrO66g5cErBOM5
…Στα τέλη Οκτωβρίου 1922 είχε διαφανεί ότι θα
αναλάμβανε την πρωθυπουργία ο πολύπειρος Αλέξανδρος Ζαΐμης, αλλά αυτός αρνήθηκε
να αναλάβει την ηγεσία της χώρας γνωρίζοντας τις μεθοδεύσεις της «επαναστατικής
επιτροπής» για την εκτέλεση όλων των πολιτικών αντιπάλων του βενιζελισμού. Ο
Ζαΐμης δεν ήθελε επ’ ουδενί να χρεωθεί τη δολοφονία των Έξι. Έτσι, το πρωί της
12 Νοεμβρίου 1922, μετά τη συνάντησή του με τα μέλη της Επαναστατικής
Επιτροπής, ο Κροκιδάς πήγε στα Ανάκτορα και υπέβαλε την παραίτηση της
κυβέρνησής του.
Ο Γονατάς δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι η
«Επανάστασις» θα καταβάλλει κάθε προσπάθεια ώστε να πετύχει τον σχηματισμό
πολιτικής κυβέρνησης, και μόνον σε περίπτωση αποτυχίας θα σχηματιστεί στρατιωτική
κυβέρνηση με τη συμμετοχή και μελών της «Επαναστάσεως». Από την πλευρά του ο
Πλαστήρας είχε δηλώσει ότι όλα τα αναγραφόμενα από τις εφημερίδες, περί
σχηματισμού στρατιωτικής κυβέρνησης υπό τον Γονατά, ήταν εντελώς ανακριβή και
ότι δεν είχε ληφθεί καμία οριστική απόφαση.
Οι εφημερίδες όμως δεν έγραφαν επί ματαίω. Το βράδυ της 11ης Νοεμβρίου Πλαστήρας, Γονατάς και Χατζηκυριάκος συγκεντρώθηκαν στην οικία του τελευταίου μαζί με άλλους αξιωματικούς και πολιτευόμενους, μεταξύ των οποίων ο Παπανδρέου και ο Καφαντάρης. Η σύσκεψη τελείωσε στις 4 τα ξημερώματα της 12ης Νοεμβρίου. Είχαν πάρει τις αποφάσεις τους. Άλλωστε κανείς δεν είχε διάθεση να αναλάβει μία κυβέρνηση – μαριονέτα στα χέρια του Πλαστήρα και Σία.
ΜΙΑ ΑΘΛΙΑ ΣΤΗΜΕΝΗ ΔΙΚΗ ΑΠΟ ΕΚΤΑΚΤΟ ΣΤΡΑΤΟΔΙΚΕΙΟ.
Ολόκληρη «πολιτική μερίς», λοιπόν, παρέμεινε σε ύποπτη
σιγή! Όπως συνέβη δύο μέρες πριν τον σχηματισμό κυβέρνησης από τον πραξικοπηματία
Στυλιανό Γονατά και στην αίθουσα του εκτάκτου στρατοδικείου, στην ανάγνωση της
έγγραφης απολογίας του Δημητρίου Γούναρη στον ανακριτή. Ξεχωριστό ενδιαφέρον
παρουσίαζε εκείνη η ημέρα, όχι γιατί θα άκουγαν για πρώτη φορά τα
αντεπιχειρήματα του Γούναρη αλλά γιατί θα αγόρευαν οι «επαναστατικοί»
επίτροποι. Η αίθουσα άδεια και ψυχρή, όπως και η παγερή στάση των ολίγων
παρισταμένων. Οι αναπληρωματικοί στρατοδίκες άφωνοι. Δεν χρειάστηκε να
παρέμβουν στο ελάχιστο. «Από τα χείλη των
επιτρόπων κρέμαται η τύχη των κατηγορουμένων. Τι θα προτείνουν τάχα; Οι
περισσότεροι το γνωρίζουν. Υπάρχουν όμως και οι αφελείς, οι πάντοτε
αμφιβάλλοντες».
Το κατηγορητήριο περί εσχάτης προδοσίας ήταν
εξοργιστικά σαθρό και άθλιο, στο πνεύμα της βενιζελικής φαντασίωσης της
ανύπαρκτης συνθήκης των Σεβρών, την οποία η Ελλάδα θα έπρεπε να επιβάλλει δια
των όπλων από μόνη της όπως από πολύ νωρίς είχαν προειδοποιήσει οι σύμμαχοι τον
Βενιζέλο.
Σαθρόν το σαθρές, συκοφαντικό και άτιμο, λοιπόν, το
κατηγορητήριο:
«Κατηγορείσθε
ότι από της 1 Νοεμβρίου 1920 και εφ’ εξής μέχρι της 26ης Αυγούστου
1922 συναποφασίσαντες μετά των συνυπουργών υμών περί πράξεως εσχάτης προδοσίας
εκουσίως και εκ προθέσεως υπεστηρίξατε την εισβολήν ξένων στρατευμάτων, ήτοι
του τουρκικού εθνικιστικού στρατού, εις την επικράτειαν του Βασιλείου,
τουτέστιν εις την υπό της Ελλάδος κατεχομένην και δια της Συνθήκης των Σεβρών
κατακεκυρωμένην χώραν της Μ. Ασίας, παραδόσαντες άμα εις τον εχθρόν πόλεις,
φρούρια, μέγα μέρος του στρατού και μεγίστης αξίας υλικόν πολέμου κτλ. κτλ. δια
των επομένων μέσων…».
Ευτυχώς, οι επιμελητές της έκδοσης του 1924-25 με τις
απολογίες των θυμάτων του βενιζελισμού διέσωσαν την αλήθεια από τις τραγικές
εκείνες στιγμές, αλλά και την πραγματική γραπτή απολογία του Γούναρη στον
ανακριτή, διότι στις εφημερίδες δημοσιεύθηκε «πετσοκομμένη» η απολογία του,
καθώς οι δημοσιογράφοι την είχαν πάρει από αυτά που διάβασε ο γραμματέας του
Έκτακτου Στρατοδικείου. Στη δίκη ο Γούναρης είχε επανειλημμένα ζητήσει να
χρησιμοποιήσει το συλημένο αρχείο του, και το αρχείο του υπουργείου Εξωτερικών,
αλλά δεν του επετράπη ποτέ. Το δε προσωπικό του αρχείο είχε εξαφανισθεί από
προσώπου γης από την πρώτη ημέρα της σύλληψής του, τη νύκτα της 14ης
προς την 15η Σεπτεμβρίου 1922.
Η Δημοκρατία δεν έχει αδιέξοδα, πόσο μάλλον η
Δικτατορία σε κρίσιμες περιστάσεις! Ο Πλαστήρας κατήργησε το 5μελές
επαναστατικό συμβούλιο, αναλαμβάνοντας αυτός μόνος την ηγεσία της «Επαναστατικής
Επιτροπής». Στη στρατιωτική κυβέρνηση που σχηματίστηκε πρωθυπουργός ανέλαβε ο
έτερος των πραξικοπηματιών Στυλιανός Γονατάς. Η κυβέρνηση του Γονατά ορκίστηκε
στις 14 Νοεμβρίου 1922 και χαρακτηρίστηκε «Επαναστατική». Η υπόθεση είχε
«κλειδώσει». Την επόμενη ημέρα
εκτελέστηκαν οι Έξι.
Από τις 12 Δεκεμβρίου 1922 είχαν αρχίσει οι παραιτήσεις και οι αντικαταστάσεις, με πρώτη παραίτηση του Θεόδωρου Πάγκαλου από υπουργού των Στρατιωτικών. Είναι αδιανόητο να συλλάβει ο ανθρώπινος νους πόσες παραιτήσεις και πόσοι διορισμοί έγιναν στην διάρκειας 14 μηνών κυβέρνηση του Στυλιανού Γονατά. Δεν νομίζουμε να υπήρξε στην πολιτική ιστορία της χώρας άλλη κυβέρνηση με τόσους «ανασχηματισμούς» μέσα σε 14 μήνες.
Η ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ ΕΤΕΚΕΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
Στις 16
Δεκεμβρίου 1923 έγιναν «εκλογές» με μόνον υποψήφιους από τη βενιζελική
παράταξη! Μα που να βρεθούν άλλοι υποψήφιοι; Τους είχαν δολοφονήσει όλους! Στις
11 Δεκεμβρίου 1923, το Έθνος δημοσίευσε
τον επίσημο μικτό συνδυασμό Αθηνών – Πειραιώς των Φιλελευθέρων, της
Δημοκρατικής Ενώσεως, των Φιλελευθέρων Δημοκρατών, των προσφύγων. Ο συνδυασμός
Βενιζέλου, αν και αποδυναμωμένος σε σχέση με τα παλιά του στελέχη, είχε απ’
όλα. Και από την «αντάρτικη» ομάδα της Κωνσταντινούπολης, και από τον εμπορικό
κόσμο Αθηνών και Πειραιώς, και αντιστρατήγους και εκπροσώπους της
«Επαναστατικής Επιτροπής» και οσονούπω ξανά πραξικοπηματίες. Όταν έχεις στο
πλάι σου τον αρχηγό της «Επαναστάσεως» Νικόλαο Πλαστήρα δεν φοβάσαι τίποτα. Τις
επόμενες δύο ημέρες τα πράγματα είχαν ξεκαθαρίσει και «επετεύχθη η συγκρότησις
ενιαίου συνδυασμού των διαφόρων επαναστατικών αποχρώσεων» υπό «την προεδρίαν
του κ. Αρχηγού της Επαναστάσεως»!
Σε όλα αυτά υπήρχε ένα μικρό μυστικό. Ο Βενιζέλος δεν ήταν στην Ελλάδα! Ανήμερα των εκλογών, το βενιζελικό (από τότε) Έθνος κυκλοφόρησε με πρωτοσέλιδη φωτογραφία του Βενιζέλου και με τίτλο: «Να κληθή και να έλθη τάχιστα ο Ελευθέριος Βενιζέλος»!
...Ο Γονατάς με επιστολή του ανακοίνωσε στον Γεώργιο Β΄
την απόφαση του υπουργικού συμβουλίου, το βράδυ της 17ης Δεκεμβρίου
1923, «περί αποδημίας του» στο εξωτερικό, και ζήτησε άμεση απάντηση εντός της
18ης Δεκεμβρίου! «Σημειωτέον,
ότι πρόκειται περί τυπικής απαντήσεως, καθόσον ο Βασιλεύς από της χθεσινής
εσπέρας εγνωστοποίησεν εις την Κυβέρνησιν δια του αυλάρχου του κ. Σούτσου και
του υπασπιστού του κ. Φιλίππου την κατ’ αρχήν απόφασιν περί αναχωρήσεως…».
Ο Γεώργιος Β΄ βιαζόταν να φύγει. Η υπόθεση μύριζε μπαρούτι.
Η «επανάστασις» τα είχε όλα έτοιμα. Είχαν ορίσει ότι η
αναχώριση του βασιλιά θα γινόταν με το εύδρομο «Δάφνη». Όρισαν και τιμητική
φρουρά! Στον βασιλιά δόθηκαν και οδοιπορικά ένα εκατομμύριο δραχμές, και κατά
τη διάρκεια της «απουσίας» του θα λάμβανε κανονικά την επιχορήγησή του! Στις 19
Δεκεμβρίου 1923, ο Γεώργιος Β΄ αναχωρούσε μαζί με τη σύζυγό του από τον Πειραιά
με το «Δάφνη». Τους αποχαιρέτησαν ο Γονατάς με τη σύζυγό του, η οποία πρόσφερε
και ανθοδέσμη στη βασίλισσα! Όλη αυτή η θεατρική παράσταση είχε το νόημα της δήθεν
προσωρινής αποχώρησης του βασιλιά μέχρι να αποφασιζόταν η τύχη του
πολιτεύματος. Στις 20 Δεκεμβρίου 1923 ορκίστηκε αντιβασιλέας ο ναύαρχος Παύλος
Κουντουριώτης.
Με την πρώτη συνεδρίαση της νέας βουλής, ο Πλαστήρας παραιτήθηκε και παρέδωσε την εξουσία. Η δουλειά είχε γίνει. Ο Βενιζέλος εμφανίστηκε τελικά στις 4 Ιανουαρίου 1924, και μετά από παλινωδίες δέχτηκε τελικά να αναλάβει την πρωθυπουργία της χώρας στις 11 Ιανουαρίου 1924. Αλλά δεν άντεξε ούτε ένα μήνα.
...Τι ακριβώς εννοούσε ο αρθρογράφος ότι την ταραχή και
το καρδιακό επεισόδιο δεν τα προκάλεσαν στον Βενιζέλο αυτά που έλεγε ο Παπαναστασίου
στη βουλή εκείνες τις ημέρες, αλλά «αι ίδιαι αυτού φράσεις»; Τι εννοούσε ο
αρθρογράφος ότι ο Βενιζέλος δεν άντεχε «τας οξείας φάσεις» του κοινοβουλευτικού
αγώνα; Στη βουλή μόνο φιλελεύθεροι και «δημοκράτες» υπήρχαν. Γιατί να
εκνευρίζεται ο Βενιζέλος μ’ αυτούς που τον παρακαλούσαν να έρθει και να
αναλάβει την πρωθυπουργία;
«Οι
θεράποντες ιατροί εξετάσαντες αυτόν επανειλημμένως κατέστησαν αυτόν προσεκτικόν
καθ’ όσον διεπιστώθη ότι πάσχει εκ μυοκαρδίτιδος, η δε ασθένειά του δεδομένης
της υπερδιεγέρσεώς του νευρικού του συστήματος και της νευρασθενείας υπό της
οποίας κατέχεται λόγω υπερκοπώσεως δύναται να έχη σοβαράς συνεπείας». (σ.σ.:!).
Ο Βενιζέλος επικαλούμενος τις συστάσεις των γιατρών
του παραιτήθηκε και συνέστησε στα μέλη του υπουργικού συμβουλίου να πράξουν τα
δέοντα. Τα μέλη του υπουργικού συμβουλίου προσπάθησαν να πείσουν τον Βενιζέλο
να παραμείνει διορίζοντας αντιπρόεδρο της κυβέρνησης για να τον αντικαθιστά όσο
θα διαρκέσει η αποκατάσταση της υγείας του. Ο Βενιζέλος αρνήθηκε.
…Και πριν αλέκτωρ φωνήσαι… Την Παρασκευή 26 Ιουνίου
1925, τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων δημοσίευαν αυτό που όλοι γνώριζαν και
ανέμεναν. Η στρατιωτική καμαρίλα της «αβασίλευτης δημοκρατίας» και του
«φιλελεύθερου» βενιζελισμού είχε επιδοθεί για μία ακόμη φορά στο αγαπημένο
«άθλημά» της: «Αι Αθήναι εκοιμήθησαν
προχθές με φήμες και εξύπνησαν χθες με στρατιωτικόν κίνημα. Δεν δύναται να
λεχθή ότι δεν επεριμένετο. Το ανέμενον όλοι. Κυβέρνησις, Τύπος, πολιτικοί,
στρατός, ακόμη και οι ξενύχτηδες των Χαυτείων…».
Ο Τύπος είχε τόσο συνηθίσει και εθιστεί στα αναμενόμενα «κινήματα» που οι δημοσιογράφοι «έσπαγαν και πλάκα». Στις 8 το πρωί, ο Πάγκαλος είχε μεταβεί ένστολος στους στρατώνες του Ρουφ, και στην ημερήσια διαταγή του τόνισε ότι αναγκάστηκε και πάλι να προβεί σε κίνημα, γιατί ήταν ο μόνος τρόπος να κτυπηθεί η φαυλότης του πολιτικού κόσμου, και ότι ο Στρατός και ο Στόλος, έχοντας μαζί τους την κοινή γνώμη, έρχονται να προστατεύσουν τη δημοκρατία!
...Οι εφημερίδες άρχισαν να δημοσιεύουν από την πρώτη
κιόλας ημέρα τις λεπτομέρειες του νέου αυτού στρατιωτικού κινήματος των «προοδευτικών»
αξιωματικών του βενιζελισμού. Ο «εκ των αρχηγών της Επαναστάσεως» Χατζηκυριάκος
(σ.σ.: παντού και πάντα!), στις 12 τα μεσάνυχτα προς την 25 Ιουνίου 1925,
συνοδεία και άλλων κινηματιών αξιωματικών πήγαν στο Νέο Φάληρο όπου ναυλοχούσε
το θωρηκτό Αβέρωφ. Όταν η ατμάκατος
του θωρηκτού πλησίασε στην προκυμαία να παραλάβει τους αξιωματικούς του Αβέρωφ
που βρίσκονταν σε έξοδο, οι αξιωματικοί του Χατζηκυριάκου την κατέλαβαν και
επιβιβάστηκαν αυτοί! Ο Χατζηκυριάκος έμεινε στον προβλήτα. Ο επί του ελέγχου
αξιωματικός του θωρηκτού ήταν μυημένος στο κίνημα, όπως και πολλοί άλλοι επί
του Αβέρωφ.
Με την εύκολη κατάληψη του θωρηκτού, ο Χατζηκυριάκος
ειδοποιήθηκε και έφθασε με λέμβο στο Αβέρωφ
ανακηρυχθείς αρχηγός του στόλου! Αμέσως διαβιβάστηκε σήμα στους κυβερνήτες
των δύο αντιτορπιλικών Ιέραξ και Λέων που βρίσκονταν στον φαληρικό όρμο να προσέλθουν επί του
Αβέρωφ. Ο κυβερνήτης του Ιέρακα
Λούης, βλέποντας την κατάληψη του Λέοντος
από ναύτες του Αβέρωφ επιχείρησε να
αποπλεύσει διατάσσοντας πολεμική έγερση. Πολύ σύντομα όμως διαπίστωσε ότι ήταν
αδύνατον να φύγει καθώς από το Αβέρωφ
του έγινε γνωστό ότι δεν θα επέτρεπαν τον απόπλου του αντιτορπιλικού. Τελικά οι
δύο κυβερνήτες των αντιτορπιλικών αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα πλοία τους
και αντικαταστάθηκαν αμέσως από πλωτάρχες που συμμετείχαν στο κίνημα.
Ο θρασύς και κυνικός Χατζηκυριάκος διαβίβασε από το
θωρηκτό Αβέρωφ στον πρόεδρο της
Δημοκρατίας Παύλο Κουντουριώτη το ακόλουθο τηλεγράφημα: «Στόλος ταύτην την νύκτα εκήρυξεν έκπτωτον Κυβέρνησιν. Καθιστώμεν
προσωπικώς υπευθύνους Πρόεδρον μέλη κυβερνήσεως δια χύσιν αίματος. Αρχηγός στόλου
Χατζηκυριάκος»!
Στις 2 το μεσημέρι της 25ης Ιουνίου, ο
Παπαναστασίου με τους Ρέντη και Αραβαντινό επισκέφθηκαν στο Αβέρωφ τον Χατζηκυριάκο και τον
συνεχάρησαν για την επιτυχία του κινήματος.
Τηλεγράφημα-τελεσίγραφο είχε στείλει, βεβαίως, και ο
Πάγκαλος στον Κουντουριώτη στις 25 Ιουνίου 1925, στις 10 το πρωί. Ο Πάγκαλος
απαιτούσε από τον Κουντουριώτη να παραιτήσει την κυβέρνηση γιατί, όπως
επικαλέστηκε στο τηλεγράφημα, υπήρχαν ακόμα κάποιοι πιστοί στην κυβέρνηση
αξιωματικοί στη Φρουρά Αθηνών.
«Κύριε πρόεδρε. Ο Στρατός και ο Στόλος εξηγέρθησαν δια λόγους, τους οποίους γνωρίζετε ασφαλώς και υμείς, όπως και σύμπας ο Ελληνικός λαός. Η κυβέρνησις αποτυχούσα εσωτερικώς τε και εξωτερικώς, δεν αντιπροσώπευε πλέον την κοινήν γνώμην. Την δυσαρμονίαν ταύτην δεν διεσκέδασεν ατυχώς η Εθνοσυνέλευσις… Θεωρώ μέγιστον έγκλημα την χύσιν και ρανίδος, έστω διττώς αδελφικού Δημοκρατικού αίματος, καθιστώ υπεύθυνον επί τούτου ολόκληρον την Κυβέρνησιν και τους ενισχύοντας αυτήν εις την ματαίαν αντίστασιν και παρακαλώ μέχρι της 4ης μ.μ. προκαλέσητε την παραίτησιν της κυβερνήσεως…».
ΠΑΓΚΑΛΟΣ ΤΕΛΟΣ. ΑΣ ΠΕΡΑΣΕΙ Ο ΕΠΟΜΕΝΟΣ…
Το καθεστώς Πάγκαλου κράτησε περίπου 14 μήνες. Στο
διάστημα αυτό έγιναν πράματα και θάματα, κυρίως στον τομέα της διασπάθισης του
δημόσιου χρήματος. Οι εφημερίδες έγραφαν σε συνέχειες τα φαινόμενα
καταλήστευσης των δημοσίων ταμείων. Τον Ιούλιο του 1926, διαβλέποντας το
επερχόμενο τέλος της δικτατορίας του, ο Πάγκαλος έκανε μία κίνηση τακτικής.
Διόρισε πρωθυπουργό τον Αθανάσιο Ευταξία, ο οποίος είχε διατελέσει πρόεδρος της
κοινοβουλευτικής επιτροπής επί των Οικονομικών.
Η κυβέρνηση Ευταξία άντεξε έως τον επόμενο μήνα. Με
πρόσχημα ότι στη σύνθεσή της υπήρχαν αρκετοί αντιβενιζελικοί υπουργοί, οι πολιτικοί
και στρατιωτικοί παράγοντες που είχαν στηρίξει τη δικτατορία Πάγκαλου άρχισαν
να σχεδιάζουν την ανατροπή της κυβέρνησης Ευταξία. Το νέο πραξικόπημα ξεκίνησε
από την Κρήτη. Οι φρουρές της περιφέρειας άρχισαν να ετοιμάζονται. Ιθύνων νους,
ποιος άλλος, ο Γεώργιος Κονδύλης. Ο καθένας με τη σειρά του. Αυτό που θα
επακολουθούσε έως τις 26 Αυγούστου 1926 ξεπερνούσε και το καλύτερο σενάριο
κινηματογραφικής ταινίας.
Στις 22 Αυγούστου 1926, η εφημερίδα Σκρίπ κυκλοφόρησε
με κύριο άρθρο την παράδοση του βενιζελισμού «στις στάσεις, στις επαναστάσεις,
στη βία, στην τυραννία». Αφορμή υπήρξε το εξελισσόμενο πραξικόπημα Κονδύλη που
ανάγκασε την κυβέρνηση Ευταξία να προβεί σε συλλήψεις, μεταξύ των οποίων ήταν
και η σύλληψη του πρώην αρχιστρατήγου της Στρατιάς Μικράς Ασίας Αναστάσιου
Παπούλα.
«… Οι
σημερινοί αρχηγοί του Βενιζελισμού, πιστοί και ευλαβείς τηρηταί των παραδόσεων
αυτού, εφιλοτημήθησαν τίς ταχύτερον και δραστικώτερον θα ανατρέψη την πολιτικήν
τάξιν. Προσχήματα εφευρέθησαν πολλά. Όπως το Θέρισσον εύρε πρόσχημα την Ένωσιν,
ο σημερινός Βενιζελισμός εύρε πρόσχημα τας Λαϊκάς Ελευθερίας. Υπό το πρόσχημα
αυτών ζητείται η ανατροπή. Αλλά ταύτης τυχόν επιτυγχανομένης, αι Λαϊκαί
Ελευθερίαι είνε καταδικασμέναι να πνιγούν εις το τέναγος της βενιζελικής
τυραννίας».
Η κυβέρνηση Ευταξία έδωσε εντολή και συνελήφθησαν οι
Παπαναστασίου, Μεταξάς και Καφαντάρης. Ο Ευταξίας δήλωσε ότι οι δύο πρώτοι θα
απολύονταν, αλλά για τον Καφαντάρη υπήρχαν ισχυρές ενδείξεις εμπλοκής του στο
κίνημα καθώς, όπως τόνισε, στην Κρήτη τα γεγονότα τα δημιούργησαν οι πολιτικοί
φίλοι του Καφαντάρη, δηλαδή ο Εξηντάρης, ο Γύπαρης και ο Ασκούτσης.
Ο Ευταξίας παραδέχτηκε επίσης ότι όσοι ενεπλάκησαν
στην Κρήτη ήταν και πολιτικοί φίλοι του Κονδύλη, ο οποίος εκείνη τη δεδομένη
στιγμή είχε εξαφανιστεί και οι αρχές τον έψαχναν για να τον συλλάβουν. Για τον
Παπούλα είπε ότι συνελήφθη διότι δημοσίευσε επιστολή στην οποία ανέφερε ότι αν
θέλει μπορεί να κάνει κίνημα και να το φέρει εις πέρας. Ο γιός του Παπούλα, ο
οποίος υπηρετούσε ως υπολοχαγός στη φρουρά της Χαλκίδας, είχε δηλώσει ότι
συμμετείχε στο κίνημα με τη σύμφωνη γνώμη του πατέρα του!
Στις 22 Αυγούστου είχε διοργανωθεί συλλαλητήριο στην
πλατεία Συντάγματος, ενώ κάτω από το κτίριο που στεγαζόταν των υπουργείο
Συγκοινωνίας η μπάντα της Φρουράς Αθηνών έπαιζε εμβατήρια! Ένας ομιλητής από
τον εξώστη του υπουργείου περνούσε τον Πάγκαλο από γενεές δεκατέσσερις: «Ενθυμηθήτε 14 μήνας εν τυραννία. Με ποίας
σημαίας δεν ήλθεν ο αλιτήριος. Αποσυνέθεσε τας δυνάμεις της Χώρας τελείως, ενώ
ήλθε να τας οργανώση. Και ποία δεν διεχαράχθη ακολασία; Ελεηλατήθησαν τα
δημόσια ταμεία. Ήλθε με την σημαίαν της οικονομικής ανακουφίσεως του Λαού από
τα βάρη και εγονάτισε τον Λαόν… Εξεμεταλλεύθη την ευπιστίαν και ανεμίχθη με την
αχρειότητα και την ηλιθιότητα. Ενηγκαλίσθη ό,τι φαύλον και ελεηλάτησε τον
εθνικόν πλούτον…».
Το πλήθος από κάτω φώναζε και ζητούσε ελεύθερες
εκλογές. Η οχλοβοή από κάτω έγινε εντονότερη όταν βγήκε να μιλήσει ο Κονδύλης,
ο οποίος άρχισε να λέει για τις «μέρες δόξης και καταστροφής» του ελληνικού
λαού και κάτι άλλα τέτοια βαθυστόχαστα. Αναφερόμενος στον Πάγκαλο, ο Κονδύλης
φώναζε όσο δυνατότερα μπορούσε, για να ακουσθεί, ότι «ουδέποτε τύραννος εφάνη
τόσο ανήθικος, τόσον ψευδομανής, τόσον περιφρονητής των δικαιωμάτων του Λαού,
τον οποίον είχε κυβερνήσει… Είνε ζήτημα αν η παγκόσμιος ιστορία έχει να
επιδείξη κτηνάνθρωπον παρόμοιον προς αυτόν…»!
Το πλήθος από κάτω εξεμάνη: «Εσείς τον φέρατε, μαζί
είσαστε, τα ίδια θα πάθης και συ, ζήτω η οικουμενική»!
Ο Κονδύλης είπε ότι η παγκαλική τυραννία κατελύθη και
ότι ο στρατός του ανέθεσε τη διακυβέρνηση της χώρας, αλλά ότι «εσκέφθην πολύ
ίνα αναλάβει τας ευθύνας αυτά»! διότι, όπως είπε, δεν του ήταν ευχάριστο να
κάθεται στα κυβερνητικά εδώλια! Για τον Πάγκαλο είπε ότι προσπαθούσε να
διαφύγει και ότι τον κυνηγούσαν τρία πολεμικά πλοία!
Πράγματι, ο Πάγκαλος ευρισκόμενος στις Σπέτσες
επιβιβάστηκε στο ατμόπλοιο «Πέργαμος», το οποίο όμως δεν κατευθύνθηκε προς τον
Πειραιά, όπως είχε διαταχθεί, αλλά προσπάθησε να περάσει τον Ισθμό. Το
ατμόπλοιο καταδίωκαν τα πολεμικά πλοία «Κιλκίς» και «Λέων» και τρία υδροπλάνα.
Ο Κονδύλης ήταν απόλυτος. Εν ανάγκη, το ατμόπλοιο με τον Πάγκαλο θα βυθιζόταν!
Το «Πέργαμος» κάποια στιγμή εντοπίστηκε ανοιχτά της Ύδρας όπου βομβαρδίστηκε
ανεπιτυχώς από τα δύο υδροπλάνα, και από το θωρηκτό «Κιλκίς»…
